რა გვიჩვენა ხმის დათვლის ვიდეოჩანაწერებმა?

კომისიის ეს წევრი კი ფიქრობდა, რომ ამ ვიდეოებს არავინ ნახავდა, მაგრამ “აი, ფაქტმა” და “კავშირებმა” შეამოწმა ცესკოს მიერ გამოქვეყნებული ჩანაწერები, რომელიც საარჩევნო უბნებზე ხმის დათვლის პროცესს ასახავს. 

ბოლო ათი დღის განმავლობაში 60-ზე მეტი უბნის ჩანაწერი ვნახეთ. არ გეგონოთ, რომ ეს ჩანაწერები ხანმოკლეა, თითოეული, მინიმუმ, 4-5 საათიანია, მაქსიმუმ, 9-10 საათიანი. გასაანალიზებლად შევარჩიეთ ის უბნები, რომელთა ოქმებშიც მკვეთრი დისბალანსი იყო. 

ამ არჩევნებზე ცესკომ პირველად ჩაიწერა უბნებზე ხმების დათვლის პროცესი. თუმცა, არასრულად. ვიდეოგადაღება დაგეგმილი იყო 3,200 უბანზე. თავიდანვე გამოირიცხა ის უბნები, სადაც 300-ზე ნაკლები ამომრჩეველი იყო რეგისტრირებული. 

არჩევნების შემდეგ კი აღმოჩნდა, რომ 3,200 უბანზეც ვერ მოხერხდა სრულად გადაღება. ჩვენი დათვლით, 398 უბნის ჩანაწერი არაა ატვირთული. ცესკოს დათვლით კი 311 უბნის. ცესკო აცხადებს, რომ კოვიდ და სპეცუბნებზე ვიდეოჩანაწერის გაკეთების ვალდებულება არ ჰქონდათ, მიუხედავად იმისა, ამ უბნებზე 300 ამომრჩეველზე მეტი იყო რეგისტრირებული თუ არა. 

აქ იმას გიყვებით, თუ რა გვიჩვენა გამოქვეყნებულმა ვიდეოკადრებმა. ოთხ ძირითად პრობლემაზე გავამახვილებთ ყურადღებას: 

• ვიდეოგადაღების ხარვეზები, რომელიც ხელს უშლის ხმების დათვლის პროცესის ზუსტ ასახვას;
• ბიულეტენების დათვლის არაზუსტი წესი;
• არჩევნების შედეგების ამსახველი ოქმის შავი პირის გაგზავნა საოლქო კომისიებში შესამოწმებლად; 
• შემაჯამებელი ოქმის შევსება კადრს მიღმა. 

ქრონოლოგიურად მივყვეთ პროცესს და დავიწყოთ უბნების გახსნით. 

ხმის მიცემის პროცედურა საღამოს 8 საათზე სრულდება და უბნები იხურება. ამის შემდეგ კომისიის წევრებს შორის კენჭისყრით უნდა შეირჩეს მთვლელები და გაიხსნას დალუქული ურნები. წესით, ვიდეოკამერაც ამ დროს უნდა ჩაირთოს და ასახული იყოს ურნების გახსნის მომენტი. 

მაგალითად, აი, ასე: 

მიუხედავად იმისა, თუ რა არის წესი, ყველა უბანი სხვადასხვა დროს რთავდა კამერას. ზოგიერთი მაშინ, როცა მთვლელების არჩევის კენჭისყრა მიდიოდა; ზოგი მაშინ, როცა  ხელმოწერებს ითვლიდნენ ან ურნებს ხსნიდნენ, ზოგან ბიულეტენები უკვე მაგიდაზე ეყარათ და კონვერტების ნაწილი გახსნილი იყო. 

ასევე ქაოტურად ირჩევენ ადგილს, სადაც კამერა უნდა დაიდგას. კარგი იქნებოდა, კამერა ყველა შემთხვევაში ზუსტად ასახავდეს ხმის დათვლის პროცესს, ჩანდეს ბიულეტენზე შემოხაზული სუბიექტი და ასევე მთვლელების მაგიდა. 

ვნახეთ ბიულეტენების გახსნის კარგი მაგალითი. 

თუმცა, უმეტესად იყო ასეთი შემთხვევები: 

ბიულეტენების თვლისას, როგორც ვიდეოშიც ხედავთ, მთავარი მთვლელი იღებს კონვერტს, გამოაცხადებს ხმას და შემდეგ აწვდის გვერდით მსხდომ სხვა მთვლელებს. ისინი ბიულეტენებს სუბიექტების ნომრების მიხედვით ანაწილებენ. მაგიდის სივრცე პატარაა და ასობით ბიულეტენს ვერ იტევს, კამერაც ახლოდან არ აფიქსირებს, სად დებს მთვლელი მიღებულ ბიულეტენს. სიჩქარესა და გადაღლაში დიდია იმის შანსი, რომ სხვადასხვა სუბიექტის ბიულეტენები ერთმანეთში აირიოს. საჭიროა, შემდეგ თავიდან შემოწმდეს თითოეული სუბიექტის ნომერზე მოთავსებულ ბიულეტენზე რომელი რიცხვია შემოხაზული და მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყოს ბიულეტენების საბოლოოდ დათვლა. ამგვარად შემოწმება გამონაკლის შემთხვევებში ხდებოდა, უმეტესად კი პირდაპირ აწყობდნენ ათ-ათიან შეკვრებად ბიულეტენებს და შემდეგ ითვლიდნენ ჯამს. მაგალითად, ასეთი მიდგომით ითვლიდნენ ბიულეტენებს 50-ე ოლქის 36-ე უბანზე, 68-ე ოლქის 25-ე უბანზე, მე-80 ოლქის 31-ე უბანზე. 

ეს ქაოტური თვლის პროცესი კი იწვევს იმას, რომ შეცდომებია შედეგების დაჯამებისას. ჩვენ რამდენიმე უბანზე, სადაც ბიულეტენების გახსნისა და გამოცხადების პროცესი ნათლად და გასაგებად მიმდინარეობდა, ხმები პარალელურად დავითვალეთ.

მაგალითად, საბურთალოს 68-ე უბანზე შევძელით პროპორციული ბიულეტენების გადათვლა. ჩვენი დათვლით, 563 გამოვიდა ხმებისა და ბათილი ბიულეტენების ჯამი. ოქმში კი უწერიათ, რომ მისული იყო 564 ამომრჩეველი და მიიღეს 570 ბიულეტენი. 

ამ უბანზე ჩვენმა პარალელურმა დათვლამ აჩვენა, რომ “ნაციონალურ მოძრაობას” უნდა ჰქონდეს 155-ს ნაცვლად 152 ხმა; “ლეიბორისტებს” 5-ის ნაცვლად 6 ხმა; “დროას” 13-ს ნაცვლად უნდა 12 ხმა; ზურაბ გირჩი ჯაფარიძის პარტიას კი 28-ის ნაცვლად უნდა ეწეროს 30 ხმა.

ბათუმის 63-ე უბანზეც კარგად იკითხებოდა ბიულეტენები და აქაც შევძელით ხმების გადათვლა. პროპორციულ ნაწილში მთვლელებმა ლელოს დაუთვალეს 26 ხმა, სინამდვილეში კი ამოვიდა 27 ბიულეტენი. ნათელაშვილის ლეიბორისტებს დაუთვალეს 12 ხმა, სინამდვილეში კი ამოვიდა 11 ბიულეტენი. 36 ნომერ “გირჩს” შემაჯამებელ ოქმში 0 უწერია, თუმცა 17 ბიულეტენში იყო ეს პარტია შემოხაზული; სახალხო პარტიასაც 0 დაუწერეს შემაჯამებელ ოქმში, თუმცა ბიულეტენების გამოცხადებისას, მათი სახელი ოთხჯერ ახსენეს. 

დათვლის შემდეგ კომისიის წევრებმა ოქმები უნდა შეავსონ. შემაჯამებელი ოქმი არის ყველაზე მთავარი დოკუმენტი, რომელიც უბანზე ივსება და რომელზე დაყრდნობითაც შემდეგ ცესკო ითვლის პოლიტიკური სუბიექტების მიერ მიღებულ ხმებს. ვიდეოჩანაწერებში კი ოქმის შევსების მომენტი ასახული არაა. რამდენიმე ვიდეოში პირდაპირ ისმის კიდეც, რომ უთხრეს კომისიის წევრებს კამერა გამოერთოთ მას შემდეგ, რაც ბიულეტენებს დალუქავდნენ კონვერტებში. 

რატომაა ოქმის შევსების მომენტი მნიშვნელოვანი? 

საბურთალოს 86-ე უბანზე კომისიის წევრები და პარტიების წარმომადგენლები მთელი ღამის განმავლობაში ითვლიდნენ ხმებს. გაებნათ ერთი ხმა და პატიოსნად ეძებდნენ, რომ ბალანსი დაესვათ. რამდენიმეწუთიანი ძებნის შემდეგ აღმოაჩინეს, რომ ეს ერთი ბიულეტენი კონვერტში ჩარჩენოდათ. როგორც იქნა, მიაღწიეს ბალანსს, 720 ამომრჩეველი იყო მისული უბანზე და ბიულეტენიც 720 ჰქონდათ. თუმცა, შემაჯამებელ ოქმში მდივანმა მაინც შეცდომა დაუშვა და მოსული ამომრჩევლების გრაფაში 720-ის ნაცვლად, 690 ჩაწერა. როდის და რა ვითარებაში შეავსო მდივანმა ოქმი, ან რატომ ვერ შენიშნეს კომისიის სხვა წევრებმა ეს შეცდომა, უცნობია, რადგან კამერა ოქმის შევსების მომენტს არ იღებდა. კომისიის მთელი საქმიანობა ამ ერთი შეცდომის გამო დადგა ეჭვქვეშ. 

კრწანისის მე-7 უბანზეც მსგავსი ხდება. შემაჯამებელ ოქმში წერია, რომ არჩევნებზე მივიდა 502 ამომრჩეველი. ადგილზე ანგარიშობენ 500-ს. ხმების ჯამი 500-ა და ბალანსი მართლაც ჯდება, უბრალოდ, ოქმში 502 რატომ წერია, არსადაა ახსნილი. კამერა ოქმის შევსებისა და ხელმოწერის პროცესს არ იღებდა.

გლდანის 75-ე უბანში ბიულეტენები სწორად დათვალეს, შავ ვერსიაშიც სწორად ჩაინიშნეს, მაგრამ შემაჯამებელ ოქმში მაინც სხვა მონაცემებია შეტანილი. “სტრატეგია აღმაშენებელს” აქვს ერთი ხმა, კომისიის წევრები ინიშნავენ ფურცელზე ამას, მაგრამ ოქმში წერია 7. ნაციონალურ მოძრაობას ჰქონდა 138, ოქმში წერია 139, გაჩეჩილაძის “მწვანეთა პარტიას” დაუთვალეს 1 ხმა, ოქმში ეწერა 0. არც ამ უბანზე დაუფიქსირებია კამერას ოქმის შევსებისა და მასზე კომისიის წევრების ხელმოწერის მომენტი. 

მარნეულის 23-ე უბანზე მისული იყო 555 ამომრჩეველი. ყუთიდან ამოიღეს 516 ბიულეტენი, ანუ 39 ბიულეტენით ნაკლები. ვიდეოდან არ ჩანს, დისბალანსზე მსჯელობს თუ არა კომისია, რა გადაწყვეტილებამდე მიდიან და შემდეგ ოქმს როგორ ავსებენ.  

ვიდეოებში ნათლად ჩანს, რომ კომისიის მდივანი ან რომელიმე წევრი ხმების დათვლის დროს მონაცემებს თეთრ ფურცელზე ინიშნავს. როგორც მთაწმინდის მეორე უბნისა და ბათუმის 44-ე უბნის ვიდეოჩანაწერები გვიჩვენებს, კომისიის მდივნები და თავმჯდომარეები შავ პირებს საოლქო კომისიაში გზავნიან და იქედან ელიან დასტურს, გადაათეთრონ თუ არა შედეგები შემაჯამებელ ოქმში. 

როგორც ჩანს, შემაჯამებელი ოქმების ვიდეოგადაღებას არც მეორე ტურზე უნდა ველოდეთ. ცესკო-ში ფიქრობენ, რომ ეს მხოლოდ ტექნიკური დეტალია და მნიშვნელოვანი არ არის. ვიდეოჩაწერების ორგანიზებაზე პასუხისმგებელმა ივანე ნორაკიძემ თქვა, იმიტომ ვერ გადავიღებთ, რომ ოქმის შედგენას ხუთი, ექვსი, ზოგჯერ 10 საათიც სჭირდება და ვიდეომეხსიერება ვერ დაიტევსო. 

სინამდვილეში, ჩვენი გაანალიზებული მასალიდან ირკვევა, რომ ოქმებს ხმების დათვლის დასრულებიდან ერთ საათში ან ნაკლებ დროშიც ავსებენ. არის ისეთი შემთხვევებიც, როცა მხოლოდ ხმებით ვხვდებით, რომ ოქმებს ავსებენ, კამერა კი ამ დროს სხვა მხარეს იყურება. მაგალითად, მთაწმინდის მე-2, წალენჯიხის 25-ე, საბურთალოს 88-ე და კრწანისის მე-4 უბანზე გვესმის რომ ოქმს ავსებენ, მაგრამ ამ დროს კამერა კედლებს და უბანზე მყოფების საუბარს იღებდა. 

საჩხერის 48-ე უბანზე კი ოქმის შევსება დაიწყო კომისიამ, მართალია კამერა მოშორებით იდგა, მაგრამ პროცესი მაინც აღქმადი იყო. შუაში გაწყვიტეს გადაღება მხოლოდ იმიტომ, რომ ჰქონდათ ინსტრუქცია, კამერა მაშინ გაეთიშათ, როცა კონვერტებში ჩაალაგებდნენ ბიულეტენებს და მათ დალუქავდნენ. 

ამიტომ, ჩიპების მეხსიერების დაზოგვა არგუმენტად ვერ გამოდგება.