ავტორები: შორენა ლაღაძე და ანა ქავთარაძე
ქუთაისის მერიამ ერთი წლის წინ მუნიციპალური განვითარების ფონდიდან 6 მილიონამდე ევრო ისესხა და ამ ფულით 60 ლურჯი ავტობუსი შეიძინა. მუნიციპალური ტრანსპორტით, რომელიც ქალაქს თებერვლიდან ემსახურება, ქუთაისელები კმაყოფილი არიან. თუმცა, კმაყოფილება და კომფორტი ქალაქის ბიუჯეტს მილიონები დაუჯდა.
ქუთაისში ახალი ავტობუსები კი მოძრაობს, მაგრამ ბაზრიდან არც კერძო კომპანიები გადიან. ისინი 42 სამარშრუტო ხაზზე დარჩებიან. სულ ქალაქში 158 კერძო მიკროავტობუსი და 60 მუნიციპალური ავტობუსი იმოძრავებს.
ავტობუსების შემოყვანამდე მერიამ, 2020 წლის იანვარში, შპს “ქუთაისის სატრანსპორტო კომპანია’’ დააარსა. კომპანიას მგზავრთა გადაყვანა ევალება. 2020 წლის ქალაქის ბიუჯეტიდან სატრანსპორტო კომპანიის სუბსიდირებისათვის 45 ათასი ლარი იყო გამოყოფილი. წელს ეს თანხა 160 ათას ლარამდე გაიზარდა.
მოქალაქეებს ძველ ავტობუსებსა და ქალაქში მომუშავე მიკროავტობუსებზე მეტად ახალი ტრანსპორტი მოსწონთ. ”ძალიან კარგია”, “ვიმგზავრე და ძალიან მომეწონა”, “იმედია, მოუვლიან და არ გააფუჭებენ,’’ – ამბობენ ქუთაისელები. თუმცა, ბუნდოვანია მათი წარმოდგენები ავტობუსების ფასსა და შესყიდვის პირობებზე.
ახალ ავტობუსებს ახალი ავტოსადგომი სჭირდება. შენობას კომპანია “სქაიჰაუსი’’ აშენებს. მშენებლობა, დაახლოებით, 2 მილიონ ლარამდე ჯდება. ამ ავტოსადგომის პროექტზე შპს “ეკა დიზაინმა’’ იმუშავა. პროექტის ღირებულება 52,443 ლარია.
ქუთაისის მუნიციპალიტეტმა ახალი ავტობუსების შემოყვანისთვის სესხად 5.8 მილიონი ევრო აიღო. მუნიციპალური განვითარების ფონდთან გაფორმებული ხელშეკრულების მიხედვით, სესხის 10 წელში დაბრუნება მოგვიწევს. აქედან სამი წელი საშეღავათო პერიოდია. საპროცენტო განაკვეთი ცვალებადია (შეადგენს საქართველოს ეროვნული ბანკის რეფინანსირების საპროცენტო განაკვეთს +0,5%).
“ავტობუსების შეძენისთვის საჭირო თანხებიდან სესხის ოდენობა შეადგენს 85 პროცენტს, ხოლო მგფ-ის მიერ გამოყოფილი გრანტი შეადგენს 15 პროცენტს. ავტობუსების სახელმწიფო შესყიდვა განახორციელა მგფ-მა,’’ – ამბობს “ქუთაისის სატრანსპორტო კომპანიის” ხელმძღვანელი, გიორგი გიორგობიანი.
სულ ქუთაისში 51 სამარშრუტო ხაზია. 2021 წლამდე ამ ხაზებზე 158 მიკროავტობუსი და 66 ავტობუსი, ჯამში, 224 მანქანა მუშაობდა. ტრანსპორტიც და სამარშრუტო ხაზებიც, რომელსაც ეს ტრანსპორტი ემსახურება, კერძო კომპანიების დაქვემდებარებაში იყო. სულ 16 ასეთი კომპანია იყო ბაზარზე.
16 კერძო კომპანიიდან ორის, “სიტი ლაინისა’’ და “სამგზავრო ქუთაისის’’ დირექტორი ბაღდათელი ბიზნესმენი, ომარ კოხოძეა. “სიტი ლაინს“ ეკუთვნის კომპანია“ სამგზავრო 2007-ის’’ 30 პროცენტი. ეს კომპანიაც ქუთაისელ მგზავრებს ემსახურება.
კოხოძე მმართველი პარტიის შემწირველია. “ქართულ ოცნებას’’ მან 2020 წლის ოქტომბერში 15,000 ლარი შესწირა. მმართველი პარტიისა და საქართველოს პრეზიდენტის დამფინანსებელია მისი ბიზნესპარტნიორი, სანდრო ნერგაძეც. ბიზნესმენმა სალომე ზურაბიშვილს 15,000 ლარი 2018 წელს, ხოლო 20,000 ლარი “ქართულ ოცნებას’’ 2020 წელს შესწირა.
სწორედ მათ კომპანიებს, “სიტი ლაინს,’’ “სამგზავრო 2007-სა” და “სამგზავრო ქუთაისს’’ ეკუთვნოდა ის 10 ხაზი (N1 მარჯვენა, N1 მარცხენა, N4, N5, N10, N25, N20, N31, N19, N22), რომელზეც დიდი ავტობუსები მოძრაობდნენ. ახლა ამ ხაზებზე ძველი ავტობუსები სრულად ჩანაცვლდა ლურჯი ავტობუსებით. კომპანიებს კი მარტო ხუთი სამარშრუტო ხაზი ეკუთვნის: N1 (მარჯვენა და მარცხენა), N6ა, N7, N16.
კერძო კომპანიებს მგზავრების გადაყვანისთვის მერიისგან ნებართვის მიღება აუქციონის გზით შეეძლოთ. ამ ნებართვების სანაცვლოდ, მათ ქალაქის ბიუჯეტში ყოველთვიურად თანხა უნდა შეეტანათ. ქალაქის მერიამ არ მოგვაწოდა ზუსტი ინფორმაცია იმაზე, თუ რამდენი ლარი აქვთ შეტანილი ამ კერძო კომპანიებს ბიუჯეტში ნებართვების მიღებიდან (2015 წლიდან) დღემდე. აქუციონის საწყისი პირობებით ხაზებზე ნებართვების მქონე კომპანიებს ქალაქის ბიუჯეტში ყოველთვიურად 59,000 ლარი უნდა შეეტანათ.
ახალი ავტობუსების შემოყვანის შემდეგ კი მერიას ამ ბიზნესიდან შემოსავლის მიღების ნაცვლად, თავად მოუწევს თანხის დახარჯვა საკუთარი ბიუჯეტიდან.
“ჩემი აზრით, მსოფლიოში არ არის ტრანსპორტი მომგებიანი არსად, არცერთი ქვეყნისთვის. არც ჩვენთან იქნება მომგებიანი, აუცილებლად დასჭირდება სუბსიდია. ყველა სოციალური პროექტი, რომელიც მერიას აქვს სხვადასხვა ადამიანებზე გათვალისწინებული, ეს აისახება ადგილობრივ ბიუჯეტზე. სამი კვირაა, რაც ტრანსპორტი გამოვიდა ხაზზე. სამ კვირაში იმის ანალიზი, თუ სავარაუოდ რა იქნება, რა თქმა უნდა, შემიძლია, მაგრამ ნაადრევია. საანგარიშო წლის მერე იქნება უკვე დაზუსტებული ხარჯი,” – გვეუბნება შპს “ქუთაისის სატრანსპორტო კომპანიის” ხელმძღვანელი, გიორგი გიორგობიანი.
გიორგობიანმა მერიის ეკონომიკურ სამსახურში გადაგვამისამართა იმის გასაგებად, რა მოგებას ან წაგებას ნახავს ქალაქის ბიუჯეტი ახალი ავტობუსებით, რა დაჯდება მათი მოვლა-პატრონობა. ეკონომიკურ სამსახურში ამბობენ, რომ ხარჯებს წლის ბოლოს დაითვლიან. ზუსტი თანხაც მაშინ ეცოდინებათ.
გიორგობიანი გვეუბნება, რომ ბიუჯეტის ხარჯია მძღოლის ხელფასიც: “მძღოლებს საათობრივად ვუთვლით ხელფასს. ანაზღაურება დამოკიდებულია მის გამომუშავებულ საათებზე. სრული დატვირთვით ექნებათ 1,000 ლარი, ხელზე აიღებენ 800 ლარს.”
მუნიციპალურ ავტობუსებზე 116 მძღოლი მუშაობს. თუ ყველა სრული დატვირთვით იმუშავებს, თვიურად კუთვნილ 800 ლარს გამოიმუშავებს. ამ შემთხვევაში, ყოველ თვეში ბიუჯეტიდან დამატებით 92,800 ლარის გაცემა მოგვიწევს.
ამრიგად, ქალაქს ახალი ლურჯი ავტობუსები, დაახლოებით, 29 მილიონ ლარამდე დაუჯდა:
- პროექტის საფასური – 26 მილიონი ლარი (6.8 მილიონი ევროს ეკვივალენტი ლარში დღევანდელი კურსით);
- ავტოსადგომის აშენება – 2 მილიონი ლარი;
- ავტოსადგომის დიზაინი- 52 ათასი ლარი;
- შპს “ქუთაისის სატრანსპორტო კომპანიის” სუბსიდირება – 160 ათასი ლარი;
- მძღოლის ხელფასი – საშუალოდ 1.1 მილიონი ლარი წლიურად, თუ ყველა მძღოლი სრული დატვირთვით იმუშავებს.
როგორც ჩანს, ქალაქის ბიუჯეტისთვის დამატებითი ხარჯის დაკისრება ქალაქის მთავრობამ ისე გადაწყვიტა, რომ მოგება და დანახარჯი ზუსტად არ დაუთვლია. ხარჯი, რომელსაც გადასახადის გადამხდელები ქუთაისის ავტობუსებისთვის გაიღებენ, ყოველწლიურად ცვალებადი იქნება. ზუსტად არავინ იცის, რამდენად ცვალებადი.
სტატია მომზადებულია საგამოძიებო ჟურნალისტიკაში გრძელვადიანი სწავლების ფარგლებში. სწავლებას ატარებს „აი, ფაქტი“, “ფრიდრიხ ნაუმანის ფონდი თავისუფლებისათვის“ მხარდაჭერით.
