სტატია თავდაპირველად გამოქვეყნდა www.eurasianet.org-ზე.
ჩინური ბიზნესის საქართველოში გააქტიურების კალდაკვალ იზრდება პეკინის გავლენა ქართულ საგანმანათლებლო სექტორზე.
როდესაც ნენე ახობაძემ 2014 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩინური ენის სწავლა დაიწყო, ის მომავალ შესაძლებლობებზე ფიქრობდა.
„მე ვიცოდი, რომ ეს ენა დამეხმარებოდა უკეთესი სამსახურის პოვნაში,“ იხსენებს ის და გვიხსნის, რომ საქართველოში ჩინურის კარგად მცოდნე ცოტაა.
ერთი წლის შემდეგ ახობაძე ჩინეთში, ქალაქ ხანგჭოუში გაემგზავრა გაცვლითი პროგრამით. ახლა ის სამაგისტრო პროგრამაზე ჩინეთის ისტორიას სწავლობს ხანგჭოუს ჭეძიანგის უნივერსიტეტში.
„მინდა საქართველოში დაბრუნება, მაგრამ ეს იმაზეცაა დამოკიდებული თუ როგორ სამსახურს ვიშოვი სამშობლოში,“ – უთხრა ახობაძემ ევრაზიანეტს. „აქ, ჩინეთში უკეთესი, მაღალანაზღაურებადი სამსახურის პოვნის მეტი შანსია.“
არც ისე დიდი ხნის წინ ახობაძის კარიერა ცოტათი უჩვეულო იქნებოდა ქართული რეალობისთვის. თუ ადრე საუკეთესო ქართველი სტუდენტები სწავლის გასაგრძელებლად ევროპასა და აშშ-ს ირჩევდნენ, ახლა სულ უფრო მეტი ჩინეთისკენ მიმართავს მზერას.
„სამოქალაქო იდეის“ მიერ შარშან გამოქვეყნებულ ანგარიშში დეტალურადაა აღწერილი ბოლო ათწლეულში ჩინურ-ქართული საგანმანათლებლო კავშირების გაძლიერებისა და გაფართოების პროცესი. დოკუმენტში ჩამოთვლილია ჩინურენოვანი საგანმანათლებლო პროგრამები, რომელიც ქართველ სტუდენტებს ჩინეთში ცხოვრებისა და სწავლის საშუალებას აძლევს.
„წლიდან წლამდე საქართველოს მიმართ ჩინეთის ინტერესი იზრდება და ასევე იზრდება ზომა და მოცულობა საგანმანათლებლო პროგრამებისა და აკადემიური თანამშრომლობისა,“ წერია ანგარიშში, რომელიც საქართველოს თავდაცვის ყოფილმა მინისტრმა, თინა ხიდაშელმა მოამზადა. ანგარიში ამ ნაწილს აფასებს,როგორც ჩინეთის კომუნისტური პარტიის სრულმასშტაბიან იდეოლოგიურ ოპერაციას, რომელსაც გავლენა აქვს მედიაზე, სამოქალაქო საზოგადოებაზე, სატელეკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურაზე და ბიზნესზე.
ხიდაშელმა ევრაზიანეტს განუცხადა, რომ საქართველო შესაძლებელია ეკონომიკურად დამოკიდებული გახდეს ჩინეთზე და აღმოჩნდეს პაიკი დიდი ძალებს, ჩინეთსა და დასავლეთს შორის მზარდ დაპირისპირებაში. ჩინური კომპანიები უკვე დაუსჯელად უგლვებელყოფენ ადგილობრივ შრომით და გარემოსდაცვით კანონმდებლობას. მიუხედავად ამისა, ქართველი ექსპერტების უმრავლესობამ არც კი იცის ჩინეთის საქართველოშ საქმიანობის შესახებ რადგან მათი ყურადღება რუსეთზეა კონცენტრირებული.
საგანმანათლებლო სფეროში საქართველოსა და ჩინეთს შორის ურთიერთობა 1993 წელს დაიწყო, როდესაც მთავრობებმა მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების სფეროებში ურთიერთთანამშრომლობის შეთანხმებას მოაწერეს ხელი.
ამ დროიდან მოყოლებული რამდენიმე მემორანდუმი და შეთანხმება შეეხო სტუდენტების გაცვლით და ენის შემსწავლელ პროგრამებს. 2019 წლის თებერვალში თბილისი დათანხმდა, რომ სკოლებში ჩინური ენა სასწავლო პროგრამაში შეიტანონ. საქართველოს განათლების სამინისტრომ არ ისურვა ამ საკითხთან დაკავშირებით ჩვენთან საუბარი. როგორც ჩანს, პროექტი პანდემიის გამო დროებით შეჩერდა.
საქართველოს დედაქალაქი ასევე მასპინძლობს კონფუცის ორ ინსტიტუტს. კონფუცის ინსტიტუტები ჩინეთის მთავრობის მიერაა დაფინანსებული და კულტურულ-საგანმანათლებლო ცენტრებს წარმოადგენს, სადაც სტუდენტებს ჩინური ენის სწავლა შეუძლიათ. კონფუცის ინსტიტუტის გახსნა იგეგმება ქუთაისის უნივერსიტეტშიც. ამ პროექტსაც პანდემიამ შეუშალა ხელი.
ერთ-ერთი ყველაზე ძველი კონფუცის ინსტიტუტი საქართველოში 2010 წელს შეიქმნა და ახლა ის თავისუფალი უნივერსიტეტის ბაზაზე საქმიანობს. ელექტრონული ფოსტით მიმოწერაში მისმა დირექტორმა გვითხრა, რომ მათ სასწავლო პროგრამასთან პოლიტიკურ იდეოლოგიას საერთო არაფერი აქვს. ჩინეთის საელჩომ ჩვენს კითხვებს არ უპასუხა.
საგანმანათლებლო კავშირები სწრაფი ტემპით მზარდ ბიზნესუერთიერთობების პარალელურად დამყარდა. ბოლო ეკონომიკური კრიზისის შემდეგ საქართველოსა და ჩინეთს შორის სავაჭრო ბრუნვა ელვის სისწრაფით გაიზარდა. ჩინეთის მიმდინარე ანგარიშის პროფიციტის მიუხედავად, 2019 წლისთვის ჩინეთი გახდა რიგით მეხუთე ყველაზე მსხვილი საექსპორტო მიმართულება საქართველოსთვის. „თავისუფალი სავაჭრო ხელშეკრულების“ გაფორმების შემდეგ, ანუ 2018 წლიდან საქართველოდან ჩინეთში ექსპორტი გაორმაგდა.
ოფიციალური სტატისტიკის თანახმად, 2002-2020 წლებში ჩინელმა ინვესტორებმა საქართველოში 705 მილიონი აშშ დოლარი დააბანდეს. გარდა ამისა, ჩინური კორპორაციები, როგორიცაა “სინოჰიდრო” და “ჩინეთის რკინიგზის 23-ე ბიურო” საქართველოსთვის სახელმწიფო მნიშვნელობის პროექტებს ახორციელებენ. მათ შორისაა სამხრეთ-დასავლეთ მაგისტრალების მშენებლობა, რომლებიც შავი ზღვის პორტებს დაუკავშირდება.
პეკინი სამხრეთ კავკასიას „ევროპაზე გასასვლელად თვლის. ამიტომ მისი მზარდი გავლენა საქართველოში და კრიტიკულად მნიშნელოვანი ინფრასტრუქტურის მშენებლობა ჩინეთისთვის მნიშვნელოვანია,“ – წერია ანგარიშში, რომელიც წელს „სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების ფონდმა“ მოამზადა.
„ჩინეთის ნდობა არ შეიძლება, რადგან ამ ქვეყანას ბევრი შეფარული ზრახვა აქვს. ამიტომ, საქართველო ყურადღებით უნდა იყოს მასთან ურთიერთობაში,“ – წერს ანგარიშში სინოლოგი გვანცა ჩაჩანიძე.
ჩაჩანიძე ჩინეთიდან 2019 წელს დაბრუნდა. ხანგჭოუს პედაგოგიურ უნივერსიტეტში მან ერთი სემესტრი კონფუცის ინსტიტუტის დაფინანსებით ისწავლა.
ევრაზიანეტს მან უთხრა, რომ სტუდენტების ინდოქტრინაცია ჩინეთში გამგზავრებამდე იწყება. იხსენებს, რომ საქართველოში ჩინურის სწავლისას მისი ლექტორები კონფუცის ინსტიტუტიდან, „სტდენტებს აფრთხილებდნენ, არ გამოეხატათ თავიანთი კრიტიკული დამოკიდებულება ჩინეთის მთავრობის მიმართ, თორემ გასამგზავრებლად საჭირო სტიპენდიას ვერ მოიპოვებდნენ.“
საქართველოს მთავრობამ იცის, რომ ჩინეთის დაინტერესება ქართველი სტუდენტების განათლებით მთლად ალტრუისტული ქმედება არაა, ამბობს ჩაჩანიძე. თბილისმა იცის, რომ მას სჭირდება სინოლოგები იმ ფონზე, როდესაც ჩინეთთან სავაჭრო ურთიერთობები იზრდება და საქართველო ახალ-ახალ საინვესტიციო შეთავაზებებს იღებს „ერთი სარტყელი, ერთი გზის“ გეგმის ფარგლებში.
მიუხედავად მზარდი ურთიერთობებისა, საქართველოში მხოლოდ რამდენიმე ადამიანმა იცის ჩინეთის საგარეო პოლიტიკა, წერს ჩაჩანიძე თავის ანგარიშში.
ზოგიერთი ქართველი, რომელიც ჩინეთში სწავლობდა ან სწავლობს, უარყოფს იმას, რომ მათზე ვინმე იდეოლოგიურ ან მორალურ ზეგავლენას ცდილობდა.
ახობაძეს, ჩინეთის ისტორიის სტუდენტს სჯერა, რომ ჩინეთში ცხოვრების გამოცდილებამ ის შეცვალა. „მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთის ისტორიას ვსწავლობ, ერთი შემთხვევაც კი არ მახსენდება, როცა ვინმემ ჩვენთან პოლიტიკურ იდეოლოგიებზე საუბარი სცადა,“ გვეუბნება ის. „მგონია, რომ ჩინეთში უფრო თავისუფალი და განვითარებული საზოგადოებაა, ვიდრე საქართველოში. ჩინეთში არსებული კომუნიზმი ბევრად სჯობს იმ ვითომ დემოკრატიას, რომელიც საქართველოში გვაქვს.“
ანა ქავთარაძე, კიდევ ერთი კურსდამთავრებული რომელიც პეკინში 2016 წელს ჩინეთის საელჩოს დაფინანსებით გაემგზავრა, ამბობს რომ მას დოგმატიზაცია არ განუცდია. „ჩვენ სხვადასხვა საგნებს ვსწავლობდით, ისტორიას, ლიტერატურას, ეკონომიკას, მაგრამ ფოკუსი მაინც სალაპარაკო ენის განვითარებაზე იყო. ძალიან თავისუფლად მოაზროვნე ლექტორები მყავდა. არ მიგრძვნია, რომ ჩვენთვის რაიმე იდეოლოგიის თავსმოხვევას ცდილობდნენ. ჩინეთმა ჩემს მოლოდინს გადააჭარბა, ძალიან საინტერესო და შრომისმოყვარე ხალხი ცხოვრობს იქ. თუ შანსი მომეცემა, აუცილებლად დავბრუნდები,“ – გვითხრა ქავთარაძემ.
რასაკვირველია, განათლების მიღების შესაძლებლობებს საქართველო, როგორც განვითარებადი ქვეყანა, მიესალმება. მაგრამ ხანდახან პეკინი საკმაოდ ხისტ გზავნილებს მიმართავს.
ქართველი ჟურნალისტებსაც ეპატიჟებიან ჩინეთში, ზოგიერთი მედია კი ჩინეთის საქმიანობის პოპულარიზაციისთვის ფინანსურ დახმარებასაც იღებს პირდაპირ პეკინიდან. გვხვდება უფრო ტრადიციული სახის პროპაგანდა.
ივნისში „ჩაინა დეილიმ,“ რომელიც ჩინეთის მთავრობის პროპაგანდისტული გამოცემაა, გამოაქვეყნა ჯემალ ფუტკარაძის მოსაზრება, რომელიც ხოტბას ასხამს საქართველოსა და ჩინეთს შორის პარტნიორობას. ფუტკარაძე ხელმძღვანელობს ჩინური კვლევის ცენტრს, რომელიც საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ბაზაზე არსებობს. ფუტკარაძის მიერ „ჩაინა დეილიში“ გამოქვეყნებული მასალა კარგად ნაცნობი ტექსტია მათთვის, ვინც ჩინეთის მიერ მსოფლიოს სხვადასხვა გამოცემებში განთავსებულ სარეკლამო სტატიებს თვალს ადევნებს.
ქართულ-ჩინური ურთიერთობები ემყარება თანასწორ და ორმხრივ სარგებელს. ეს თანამშრომლობა არის მაგალითი თანასწორობაზე დაფუძნებული, ჰარმონიული ურთერთობისა, წერს ფუტკარაძე. მან ჩვენთან სატელეფონო საუბარს თავი აარიდა, ელ.ფოსტით გაგზავნილ კითხვებს კი არ უპასუხა.
ფუტკარაძის მიერ გამოქვეყნებული მოსაზრება ერთი შეხედვით პეკინის ეპოქალურ წამოწყებას, „ერთი სარტყელი – ერთი გზის“ სახელით ცნობილ პროექტს ეხება, მაგრამ ამავდროულად ავტორი მიმართავს განათლების სამინისტროს, დაიწყოს ჩინური ენის გაკვეთილები სკოლებში.
რატომ?
“მისი ბრძნული და ეფექტური მმართველობის წყალობით, ჩინეთი აგრძელებს თავისი მიღწევებით მსოფლიოს გაოცებას,“ – ასკვნის ფუტკარაძე.
