ავტორი:თამუნა ქიმაძე
უკვე მერვე წელია, ბაგრატის ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარში წყალი ჩადის. თუმცა, დაზიანებული სახურავის პრობლემა დღემდე მოუგვარებელია. წვიმის წყალი ტაძრის ფასადსაც აზიანებს და ინტერიერის კედლებსაც. ეს ახალი ამბავი არავისთვისაა, მათ შორის, არც კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტოსთვის, რომელიც ამ ისტორიული ძეგლის მოვლა-პატრონობაზეა პასუხისმგებელი.
გელათის მსგავსად, ბაგრატიც ჩვენს თვალწინ რომ არ განადგურდეს, გადავწყვიტეთ, მოგვეკითხა, რა ხდება ახლა ძეგლის გარშემო – ვინ, როდის და როგორ გეგმავს სახურავის სარეაბილიტაციო სამუშაოებს.
ჯერ კიდევ 2017 წელს შევიტყვეთ, რომ ბაგრატის დაზიანებულ სახურავში წყალმა რამდენიმე კერიდან შეაღწია. კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტომ კი სიტუაციის შესასწავლად კვლევები 2021 წელს დაიწყო. ამ პერიოდის განმავლობაში, მხოლოდ ორი ტენდერის გამოცხადებას მოაბეს თავი.
პირველი ხელშეკრულება 2021 წლის ოქტომბერში შპს “სენსონთან” გაფორმდა. ამ კომპანიამ 34 000 ლარად: შეისწავლა ტაძრის მდგომარეობა შიგნით და გარეთ, ვიზუალურად დააფიქსირა დაზიანებები, მოამზადა გეოლოგიური და ჰიდროლოგიური კვლევები, ლაბორატორიულად შეისწავლა ძეგლის სამშენებლო მასალა (ქვა, სპილენძი, ხე, დუღაბი) და გასცა რეკომენდაციები სამომავლო სარეაბილიტაციო ჩარევებისთვის.
მეორე ხელშეკრულება გაფორმდა “სენსონის” კვლევების დასრულებიდან ხუთი თვის შემდეგ. 2022 წლის მაისში, სააგენტომ 66 000-ლარიანი კონტრაქტი დაუდო შპს “გეოანალიტიკას”. ამ თანხით კომპანიამ სახურავის რებილიტაციის პროექტები კი მოამზადა, მაგრამ თავდაპირველად დათქმულ დროზე ორი წლის დაგვიანებით. ხელშეკრულების ვადები 11-ჯერ გადაიწია.
“გეონალიტიკის” ხელმძღვანელი გვეუბნება, რომ საქმე გაეწელათ სახურავის მასალის გამოკვლევის გამოც, ქვეყანაში არ არსებობს აკრედიტებული ორგანიზაცია, რომელიც სპილენძის ხარისხის ექსპერტიზას ატარებსო.
კომპანიის დირექტორ შალვა ქურიძის თქმით, კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტოს პროექტის ოთხი განსხვავებული ვერსია 2024 წლის ნოემბერში ჩააბარეს, რომლის საფუძველზეც სახურავის რეაბილიტაცია უნდა დაიწყონ. ალტერნატივები კი ყოველი შემთხვევისთვის, რისკების დასაზღვევად მოამზადეს.
“ნაწილობრივ, დაზიანებული ადგილები გადაიხურება სპილენძით… რეზერვად, ბიუჯეტში გვიდევს ისიც, თუ გახსნისას, სახურავის ქვეშ სხვა სიტუაცია დაგვხვდება, რესურსი იყოს გადადებული… ეს ამდენი ხანი იმიტომ გაიწელა, რომ 4 პროექტი გაკეთდა… რომ გახსნიან სახურავს, შიგნით რა გამოჩნდება, არ ვიცით. ორი წლის წინ ჩავაბარეთ პირველი პროექტი და იმის შემდეგ კიდევ სამი. ეს ვარიანტები უნდა გქონდეს, რომ დაიწყონ კეთება და სხვა რამე აღმოჩნდეს, უნდა გაჩერდეს, დამელოდოს მე ცვლილებაზე. ხოდა, რომ არ დამელოდოს, თავიდანვე გვაქვს რამდენიმე ვერსია გაკეთებული”, – გვიხსნის ქურიძე.
“გეოანალიტიკის” მიერ მომზადებული პროექტები კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოსგან 26 დეკემბერს გამოვითხოვეთ. მოგვწერეს, სრულყოფილი დოკუმენტაცია ჯერ არ გვაქვს და ამიტომ ვერ გიგზავნითო. პროექტის ავტორმა შალვა ქურიძემ გვითხრა, მე ყველაფერი ჩაბარებული მაქვს, ალბათ, ექსპერტიზას დააგვიანდა და ამიტომ ამბობენ, რომ არასრულყოფილიაო.
სააგენტოს იგივე თხოვნით იანვრის ბოლოსაც მივმართეთ და იგივე შემოგვითვალეს. სავარაუდოდ, ისევ ექსპერტიზის დასკვნას ელოდებიან, ამის შემდეგ გამოაცხადებენ ტენდერს, შეარჩევენ კომპანიას და დაიწყებენ სახურავის რეაბილიტაციას.
ამასობაში, ბაგრატს ზამთრის ნალექიანი თვეების გადატანა დაზიანებული და წყალგამტარი სახურავით მოუწევს.
რა სჭირს ბაგრატის სახურავს?
სამი წლის წინ დოკუმენტურად დადასტურდა, რომ ტაძრის სარკმელებიდან, გუმბათის ყელიდან და მკლავებიდან ნადენი წვიმის წყალი კედლებს გარედანაც აზიანებდა და შიგნიდანაც. წყალი ჟონავდა როგორც კათედრალის ცენტრალურ სივრცეში, ისე ეპისკოპოსის კოშკში, ქვის კედლები ფირუზისფრად დალაქავდა, სინესტის გამო კი გაჩნდა ხავსი და მცენარეული საფარი.
“სენსონმა” დაადგინა, რომ ბაგრატის ინტერიერში წყალი იმიტომ ჩადის, რომ გუმბათის თარო (ფანჯრის რაფის მსგავსი ელემენტი) არასწორი მიმართულებით, გუმბათის ყელისკენაა დახრილი. რაც იმას ნიშნავს, რომ თაროზე მოხვედრის შემდეგ ნალექი დახრილ ქანობს მიყვება, ყელში ჩაედინება და ინტერიერში აღწევს.
ტაძარში წყლის ჩასვლის კიდევ ერთი მიზეზი არასწორად დამონტაჟებული განათება იყო. ელ.ენერგიის სადენები გაყვანილია სპილენძის მილში, რომელიც გუმბათის თაროზეა დამაგრებული. ეს მილები საცობივითაა, თაროზე დაგროვილ წყალს გარე სივრცეში არ უშვებს, იქვე გუბდება, წარმოქმნის ერთგვარ “აბაზანას”, საიდანაც წყალი ტაძრის ინტერიერში ჟონავს.
როგორც გითხარით, “სენსონის” კვლევის საფუძველზე “გეოანალიტიკამ” უკვე მოამზადა საპროექტო-სახარჯთაღრიცხვო დოკუმენტაციის ოთხი ვერსია. რას ველოდებით ახლა? შალვა ქურიძის ვარაუდით, ბაგრატის ტაძრის სახურავის შეკეთება გაზაფხულიდან დაიწყება:
“სანამ ცივა, გამოაცხადებენ, რომ მერე სითბოში იმუშაონ… პროექტი შეთანხმებულია, ყველა ღონისძიება დაგეგმილია, უბრალოდ, სეზონის გამო, ახლა მუშაობის დაწყება არ შეიძლება. შემოდგომის და ზამთარში არ შეიძლება ობიექტის გახსნა, რამე ისეთი წვიმა რომ წამოვიდეს, დავიღუპებით და მერე საერთოდ ვერ ვუშველით… ახლა, იანვარში გამოაცხადებენ ტენდერს, თებერვალი სველია… ამიტომ, მარტში რომ მშენებელი შევიდეს ისე…”
ვნახოთ, როგორ წავა რეაბილიტაციის პროცესი, ამჯერად მაინც თუ გამოიჩენს კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტო გულისხმიერებას და კიდევ ერთ ისტორიულ ძეგლს არ გადააყოლებს თავის უპასუხისმგებლობას. “აი, ფაქტი” თვალს მიადევნებს ბაგრატის გარშემო მიმდინარე სამუშაოებს და მნიშვნელოვან გარემოებებზე მომავალშიც აუცილებლად მოგითხრობთ.
მასალაში გამოყენებული წყაროები
