2023-2024 წლებში საქართველოდან რუსეთში სატვირთო მანქანების ნაწილები ისე შევიდა, თითქოს, ხილ-ბოსტნეული იყო…
საქართველოდან რუსეთში პირდაპირ ან შემოვლითი გზებით იგზავნება ევროპაში წარმოებული სატვირთო მანქანები და ამ სქემებში თქვენთვის ნაცნობი სახელებიც მონაწილეობს…
ამ სტატიაში კიდევ ბევრ ფაქტს, მონაცემს, მტკიცებულებას ნახავთ იმაზე, თუ როგორ იყენებს რუსული კომპანიები საქართველოს სანქცირებული ტვირთის მისაღებად – ამ შემთხვევაში, ამბავი სატვირთო მანქანებზეა. თუ თვალს გვადევნებთ და ჩვენს სტატიებს ეცნობით, უცხო და გასაკვირი აღარ იქნება ის ფაქტი, რომ საქართველო სანქციებისგან თავის არიდების სქემებში მონაწილეობს. აქაა ჩამოთვლილი ის გამოძიებები, რომელიც ბოლო ორ წელში გამოვაქვეყნეთ:
- რუსების “ავტოსამოთხე” – სანქცირებული ავტომობილების გზა საქართველოდან რუსეთამდე
- სანქციებისგან თავის არიდება: როგორ მონაწილეობს საქართველო რუსეთის სამხედრო მომარაგების ჯაჭვში
- უჩინარი ტვირთი: სანქცირებული ნავთობის გზა რუსეთიდან ევროპისკენ
- სანქციების შავი ხვრელი: როგორ აღწევს მძიმე ტექნიკა რუსეთში?
კვლევის მეთოდოლოგია
სტატიაში განხილული მონაცემები ამოკრებილია საერთაშორისო ვაჭრობის მონაცემთა ბაზებიდან, როგორიცაა Volza, Importgenius, Exportgenius, Comtradeplus, Sayari, Trademo. ასევე მონაცემები გამოვითხოვეთ საქართველოს, სომხეთის, უზბეკეთის, ყაზახეთის, ტაჯიკეთის და ყირგიზეთის სტატისტიკის სამსახურებიდან. მოგროვებული ინფორმაცია გავაანალიზეთ და ერთმანეთს შევადარეთ, რომ გვენახა, რა სხვაობები და უზუსტობები იყო მათ შორის.
საქართველოს სტატისტიკის მონაცემებით, ქვეყანაში სატვირთო ავტომობილების ექსპორტ-იმპორტი, ძირითადად, ხდება საერთაშორისო ვაჭრობის კოდით 8704. მაგრამ, საერთაშორისო მონაცემთა ბაზებში ვიპოვეთ შემთხვევები, როცა საქართველოდან სატვირთო ავტომობილები გაყვანილია 8701 კოდით, რომელიც სხვა შემთხვევებში მძიმე ტექნიკას მიესადაგება. ასევე ვნახეთ ისიც, რომ ტვირთის მიმღებ ქვეყნებში, მაგალითად რუსეთში, ყაზახეთში, ყირგიზეთში და თურქეთში გარკვეულ შემთხვევებში საქართველოდან 8704 კოდით გასული სატვირთო ავტომობილები 8701 კოდითაა მიღებული.
სტატიაში ნახავთ, რომ სანქციების გვერდის ავლის სქემები ახსნილია სხვადასხვა კომპანიის მაგალითზე. მათ შესახებ მონაცემები საერთაშორისო ბაზებიდან მოვიპოვეთ.
ამ კომპანიების შემთხვევაში ფაქტებითა და მტკიცებულებებით ვადასტურებდით, რომ მათ მიერ ხშირად მესამე ქვეყნებში გაგზავნილი სატვირთოები საბოლოოდ რუსეთში ჩადიოდა. ეს კი ასე მოხდა: საქართველოში იმპორტირებული და შემდეგ მესამე ქვეყანაში გაყიდული ტექნიკის VIN კოდები (მანქანის უნიკალური ნომერი) შევადარეთ იმ სატვირთო ავტომობილების VIN კოდებს, რომლებიც საბოლოოდ რუსეთში იმპორტით შევიდნენ. ასევე ერთმანეთს შევადარეთ სხვადასხვა ბაზების მონაცემები და შევავსეთ ის გამოტოვებული ინფორმაცია და გზა, რომელიც სანქცირებულმა ტვირთმა გაიარა.
გამოყენებული ბაზები:
“ImportGenius” აშშ-ში, არიზონას შტატში შექმნილი საგარეო ვაჭრობის პორტალია, რომელიც მონაცემებს ევროპის, აზიის, ჩრდილოეთ და ლათინური ამერიკის ქვეყნებიდან აგროვებს. ეყრდნობა მხოლოდ საბაჟო სტრუქტურების მიერ გაგზავნილ ოფიციალურ დოკუმენტებს.
“Volza” – აშშ-ში, დელავერის შტატში შექმნილი საერთაშორისო ბაზაა. ვაჭრობის მონაცემებს ისიც ოფიციალური სტრუქტურებიდან და საბაჟო დეკლარაციებიდან აგროვებს.
“Comtradeplus” – გაეროს საგარეო ვაჭრობის პორტალია, რომელიც სტატისტიკას მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის ოფიციალური საბაჟო მონაცემებიდან კრებს.
“ExportGenius” – ინდოეთში დაფუძნებული საგარეო ვაჭრობის პლატფორმაა, რომელიც აგროვებს ექსპორტისა და იმპორტის დეტალურ მონაცემებს 60-ზე მეტი ქვეყნიდან. ეყრდნობა საბაჟო დეკლარაციებსა და ოფიციალურ სავაჭრო ჩანაწერებს.
“Sayari” – საერთაშორისო კვლევისა და სანქციური რისკების პლატფორმაა, რომელიც სხვადასხვა ბაზისგან შეგროვებული ინფორმაციის ანალიზით აფასებს კომპანიების კავშირებს სანქცირებულ სუბიექტებთან. იყენებს ღია წყაროებს, სამართლებრივ და ფინანსურ მონაცემებს, რათა განსაზღვროს კომპანიის რისკის დონე, მათ შორის “სანქციებთან მიახლოებული- sanctioned-adjacent” სტატუსიც.
“Trademo” – ამერიკული ტექნოლოგიური კომპანიაა, რომელიც გლობალური ვაჭრობის მონაცემებს აერთიანებს. ის საშუალებას იძლევა თვალყური ადევნო მიწოდების ჯაჭვებს, ამოიცნო სავაჭრო პარტნიორები და დააფიქსირო საეჭვო გადაადგილებები.
სქემები და მიგნებები
ექვს საერთაშორისო ბაზაში შევისწავლეთ, ვინ და საიდან აწვდიდა რუსეთს სატვირთო ავტომობილებს. შევისწავლეთ 300-ზე მეტი VIN კოდი (ავტომობილის უნიკალური კოდი) აქედან 110-ის შემთხვევაში დავადასტურეთ, რომ ისინი სანქციების გვერდის ავლით, საქართველოდან რუსეთში ჩავიდნენ. საბოლოოდ, რამდენიმე ნაცნობი და ახალი სქემა აღმოვაჩინეთ.
სქემა 1. სატვირთო ავტომობილები საქართველოდან თურქეთსა და სხვა, მესამე ქვეყნებში იყიდება, შემდეგ კი იქიდან რუსეთში მიდის.
სქემა 2. სატვირთო ავტომობილები საქართველოდან ექსპორტით ყირგიზეთში, ყაზახეთსა და უზბეკეთში მიდის, თუმცა, საბოლოო დანიშნულების ადგილამდე არ ჩადის და რუსეთში რჩება. ამ ქვეყნებში მიმავალმა ტრანსპორტმა გზად რუსეთი უნდა გაიაროს.
ამ სქემების მოქმედების შედეგია ის, რომ საქართველოს საბაჟო მონაცემები აცდენილია საერთაშორისო ბაზებისა და ე.წ. „მესამე ქვეყნების“ საბაჟო მონაცემებს. ასობით ტრაილერი საქართველოდან ექსპორტზეა გაშვებული, მაგრამ არ არის მიღებული იმ ქვეყნებში, სადაც, დეკლარაციის მიხედვით უნდა ჩასულიყვნენ.
ამ ტექნიკის რუსეთში შეტანა ევროკავშირმა და სხვა დასავლურმა ქვეყნებმა 2022 წლიდან აკრძალა, მაშინ, როცა რუსეთს უკრაინაში შეჭრის გამო სანქციები დაუწესეს. მიზანი რუსეთის სამხედრო მომარაგებისა და ეკონომიკის დასუსტება იყო. ამ გადაწყვეტილების კვალდაკვალ ევროპულმა და ამერიკულმა ავტომწარმოებლებმაც დატოვეს რუსული ბაზარი. მაგრამ ამგვარი სქემების დახმარებით, ევროპული წარმოების სატვირთოები (MAN, Mercedes, Volvo, Scania) რუსულ ბაზარზე ისევ თავისუფლად იყიდება.
თუ Avito.ru-ს, რუსეთის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ავტოვაჭრობის ვებგვერდს თვალს გადაავლებთ, მარტივად ნახავთ 1 000-ზე მეტი განცხადებას სატვირთო ავტომობილების გაყიდვაზე. ბევრია გერმანული MERCEDES და MAN, შვედური VOLVO და SCANIA. მათ შორის ზოგიერთი სულ ახლახან, 2023-2025 წლებშია გამოშვებული.
რას გვეუბნება მონაცემები?
სატვირთო მანქანების რუსეთში ჩაყვანის სქემების შესწავლა საქართველოს იმპორტ-ექსპორტის სტატისტიკის ანალიზით დავიწყეთ. ამ მონაცემებში ასახულია ჩვენი საბაჟოების მიერ წარმოებული ოფიციალური მონაცემები. ვნახეთ, რომ იმპორტი, ომამდეც ყოველწლიურად იზრდებოდა, თუმცა 2022 წლის შემდეგ ეს ციფრები უფრო შესამჩნევი გახდა. სატვირთო მანქანების ძირითადი ნაწილი საქართველოში ევროპიდან შემოდის.
იმპორტთან ერთად გაიზარდა ექსპორტიც, ოღონდ, არა პირდაპირ რუსეთში, არამედ მესამე ქვეყნებში: აზერბაიჯანში, სომხეთში, უზბეკეთში, ყირგიზეთში, ყაზახეთსა და ტაჯიკეთში.
მაგალითად, 2022 წლიდან 2025 წლის აპრილის ჩათვლით ყაზახეთში 322 ტრაილერია გასული, 2019-2021 წლებში კი მხოლოდ 14.
განსაკუთრებით საყურადღებოა ყირგიზეთის მაგალითი. ამ ქვეყანასთან სატვირთოებით წარსულშიც ვვაჭრობდით, თუმცა გაცილებით მცირე მასშტაბებზე იყო საუბარი. ომამდე, 9 წლის განმავლობაში, 2013-2021 წლებში, საქართველოდან ყირგიზეთში სულ 31 ტრაილერი გავიდა. ხოლო 2022 წლიდან დღემდე, მხოლოდ სამ წელში, 9-ჯერ მეტი – 295 ცალი. რაც შეეხება ექსპორტის ჯამურ ღირებულებას, ის 19-ჯერ გაიზარდა.
მეზობელი ქვეყნებიდან რუსეთთან სატვირთო მანქანებით აქტიურად ვაჭრობს სომხეთიც. 2021 წელს თუ სომხეთიდან რუსეთში მხოლოდ 10 ცალი სატვირთო ავტომობილი გაიგზავნა ექსპორტზე, 2022 წელს 9 256 ერთეული გაიყვანეს, ანუ 92 460%-ანი ზრდა ჰქონდათ.
ე.წ. “მესამე ქვეყნებმა” რუსეთთან ტრაილერებით ვაჭრობას რომ მოუხშირეს, ამას გაეროს ოფიციალური მონაცემებიც ადასტურებს.
სტატისტიკა რომ არ ცდება და მონაცემები რეალობას ასახავს, ყველასთვის ნათელი იქნება, ვისაც სატრანზიტო მაგისტრალებზე მოძრაობა ხშირად უწევს. 3 მაისს სომხეთის საზღვარზე, სადახლოს საბაჟო გამშვებ პუნქტთან ვიყავით, სადაც სომხეთისკენ მიმავალი სატვირთოების რიგი დაგვხვდა. გავესაუბრეთ იქ მდგომ მძღოლებს. ორი მათგანი კაჩიკი და რაზმიკი ერთად გვიხსნიდნენ რა სქემებს იყენებს რუსეთი დეფიციტური ტვირთის შესავსებად.
“რუსეთი ყველგან სანქციების ქვეშ არის და ის ასე, შემოვლითი გზებით, წრიულად ტრიალებს. აქედან იქეთ, იქიდან აქეთ და საბოლოოდ, უკან რუსეთში მიდის. საქართველოდან სომხეთში, სომხეთიდან ისევ უკან – ბოლოს კი რუსეთში,” – ამბობს რაზმიკი.
“ნახეთ, ჩვენი ტრაილერები ევროპულია და მათი ნაწილებიც ევროპულია. რუსეთი სანქციების ქვეშ არის და როგორ მიდის მასთან ეს ნაწილები? როგორ მიდის და სომხეთის, ყირგიზეთის, ყაზახეთის დახმარებით,” – დაამატა კაჩიკმა.
“ბევრი გადაჰყავთ, იცი, რამდენი? ძირითადად, ყაზახებს და უზბეკებს გადაჰყავთ. ახლა ცოტა არის, მაგრამ ახალ წლებზე დღეში 40-50 ცალი გადადიოდა. გადამზიდავები არიან, ყიდულობენ და მიჰყავთ”, – გვითხრა აზერბაიჯანის საზღვართან, ლაგოდეხის გამშვებ პუნქტთან მცხოვრებმა ალიმ თებერვალში. ისიც დაამატა, რომ მისი დაკვირვებით, ტრაილერებს ხშირად ტრანზიტული ნომრები აქვს მიმაგრებული.
ალის ნათქვამი დაგვიდასტურეს ტაქსის მძღოლებმა, რომლებიც უშუალოდ ლაგოდეხის სასაზღვრო პუნქტთან მუშაობენ და ავტომობილების მიმოსვლას ყოველდღე უყურებენ.
“ამ მომენტში არ არის, თოვლი რომ არის, შეჩერებულია. ადრე იყო… ყველა აქედან გადადის… ტრანზიტით მისაბმელიანებიც გადადის და მისაბმელის გარეშეც”, – გვითხრა მძღოლმა, რომელმაც ვინაობის საჯაროდ გამხელისგან თავი შეიკავა.
არც ლარსის საზღვართან დაუმალავთ, რომ რუსეთში სხვადასხვა ქვეყნის და სქემის დახმარებით სატვირთო მანქანები საქართველოდან, ან საქართველოს გავლით რუსეთში მიჰყავთ.
საგარეო ვაჭრობის მონაცემების ანალიზისას ვიპოვეთ ისიც, რომ საქართველოდან წასული ტრაილერების ნაწილი ყირგიზეთში საერთოდ არ ჩადის. 2023-2024 წლებში საქართველოდან ყირგიზეთში ექსპორტით გაიგზავნა 230 ტრაილერი, თუმცა ყირგიზეთამდე მხოლოდ 43-მა ჩააღწია. ეს სტატისტიკური აცდენა, შეიძლება, იმითაც იყოს გამოწვეული, რომ მიმღებმა ქვეყანამ, ანუ ყირგიზეთმა ეს ტვირთი არა ქართულად, არამედ იმ ქვეყნის ექსპორტად დაარეგისტრირა, რომლისგანაც პირველად დაიძრა სატვირთო მანქანა, მაგალითად გერმანია. თუმცა, საგულისხმო ისაა, რომ ომამდე (2022 წლამდე) საქართველოსა და ყირგიზეთის მონაცემები, ამ კოდით ვაჭრობისას, ერთმანეთს ემთხვეოდა.
ყირგიზეთში ვერ აღწევს საქართველოდან გაგზავნილი მძიმე ტექნიკაც. ამაზე ორი კვირის წინ გამოქვეყნებულ გამოძიებაში დეტალურად გიყვებოდით.
2024 წელს ქართულმა კომპანია “პალფინგერ ჯორჯიამ” საქართველოდან ყირგიზეთში გაყიდა 2023 წელს წარმოებული 4 ცალი წითელი Mercedec Benz-ის სატვირთო ავტომობილები. ჯამში, 560 000 დოლარის ღირებულების. თუმცა, არც ერთ მათგანს ყირგიზეთამდე არ ჩაუღწევია და გზად რუსეთში, რუსულ კომპანიებთან Logispot-თან და ZT Sever-თან დარჩა.
„პალფინგერ ჯორჯია“ საქართველოში 2018 წელს დარეგისტრირდა. მისი მფლობელები ავსტრალიის მოქალაქე ნიკოლაი აგეევი (დაბადებული რუსეთში) და რუსეთის მოქალაქე ალექსეი გორსკი არიან. ამავე ადამიანებს ეკუთვნის რუსული კომპანია ZT Sever-იც, რომელსაც “პალფინგერ ჯორჯიამ” 2024 წელს ორი სანქცირებული ტრაილერი მიაწოდა.
ZT Sever და Logispot ერთ მისამართზე არიან რეგისტრირებული. ამ მისამართზეა რეგისტრირებული აგეევისა და გორსკის კიდევ 6 კომპანია. Logispot-ის ოფიციალური მფლობელები კი კრისტინა ალექსანდროვა და ელენა დისკალენკო არიან.
“პალფინგერ ჯორჯიას” 2022 წლიდან რუსეთში სხვადასხვა პროდუქციის ექსპორტიორია, მათ შორის: მძიმე ტექნიკის ნაწილების, ფოლადისა და პლასტმასის ნაწარმების, ჰიდრავლიკური ცილინდრებისა და რეგულატორების. 2022 წლის აგვისტოდან 2024 წლის დეკემბრის ჩათვლით “პალფინგერ ჯორჯიამ” რუსეთში 1.2 მლნ დოლარის ავსტრიული, შვედური, გერმანული და ბულგარული პროდუქცია მიაწოდა. ყველა ამ პროდუქციის მიმღებიც რუსული კომპანია Logispot-ია. ZT Sever კი ტვირთის მიმღებად 2024 წლის დეკემბერში გამოჩნდა.
“პალფინგერ ჯორჯია” 2019 წლიდან ამწე მანიპულატორების ავსტრიული კომპანიის, “პალფინგერის” წარმომადგენელია საქართველოში. ავსტრიულ “პალფინგერს” წარმომადგენლობა რუსეთში, სანქტ-პეტერბურგშიც აქვს. კომპანიებისა და ბაზრების პროფესიული ანალიზის სისტემა Spark-ის მიხედვით, ავსტრიულ “პალფინგერს” 2.3 მილიარდი აშშ დოლარის შემოსავალი ჰქონდა და 12 000-ზე მეტი ადამიანი ჰყავს დასაქმებული.
ქართული ოფისი, ძირითადად, სატვირთო ავტომობილებითა და მძიმე ტექნიკით ვაჭრობს. რეპორტალის 2023 წლის ანგარიშის მიხედვით, კომპანია წამგებიანია. საქართველოს სახელმწიფო უწყებებიდან კი 105 000 ლარის 4 ხელშეკრულება აქვს მიღებული, ტექნიკის ნაწილების მიწოდებისთვის და მათი შეკეთებისთვის.
კომენტარისთვის “პალფინგერ ჯორჯიას” აღმასრულებელ დირექტორს დავუკავშირდით. გვითხრა, რომ მას რუსეთში არაფერი გაუყიდია და ეს ტექნიკურადაც შეუძლებელია, რადგან ევროპული პროდუქციის რუსეთში გაგზავნა სანქცირებულია.
“დეკლარაციაში მე ვწერ იმ ქვეყანას და ვყიდი იმ ქვეყანაში, რომლიდანაც მაქვს შეკვეთა. ვთქვათ, თურქეთიდან მაქვს შეკვეთა. მირიცხავენ თანხას და ვყიდი, ვაექსპორტებ თურქეთში. ტრანსპორტირებას მე არ ვახორციელებ. ვყიდი თურქეთში, მიაქვთ თურქეთში, რანაირად უნდა წავიდეს სხვაგან? … მე რაშუაში ვარ ამასთან, ვერ ვხვდები. ვიღაცამ რაღაცა სადღაც გაყიდა, გადაყიდა, გადმოყიდა, მე რა უნდა ვქნა? … სამომავლოდ თუ მექნება შეკვეთა ამ კომპანიებიდან, მე მათ ვეტყვი უარს და აღარ მივიღებ მათ შეკვეთას,” – გვითხრა ნათია ხორბალაძემ სატელეფონო საუბრისას.
ამ საუბრის შემდეგ კვლევა გავაგრძელეთ და “პალფინგერ ჯორჯიას” რუსი მფლობელების რუსული კომპანიებიც ვიპოვეთ. მოგვიანებით ტექსტური შეტყობინებით ნათია ხორბალაძეს მივწერეთ, რომ ვიცოდით მათი სქემაში მონაწილეობის დეტალები და თუ რაიმეს დამატება უნდოდა, ჩვენთვის ეპასუხა. თუმცა, მისგან პასუხი აღარ მიგვიღია.
ამგვარ სქემაში მონაწილეობით, ფორმალურად, საქართველო არ არღვევს სანქციებს, რადგან სანქცირებული ტვირთი სხვა ქვეყნებში გადის და არა რუსეთში. საქართველოს კანონმდებლობით, რეექსპორტი მესამე ქვეყნებში (რუსეთის გამოკლებით) ნებადართულია, ამიტომ შემოსავლების სამსახურს და საბაჟოს შეუძლია თავი იმით იმართლოს, რომ ვერ გააკონტროლებს, სად მიდის სანქცირებული ტვირთი სხვა ქვეყნების ტერიტორიაზე მოხვედრის შემდეგ. თუ მსოფლიოს განვითარებულ ქვეყნებს სანქციების მსუსხავი ეფექტის ნამდვილად მიღება უნდათ, მაშინ ამ სქემასა და მის შავ ხვრელებზე მეტი უნდა იფიქრონ. მაგალითს, თუ რა შეიძლება გაკეთდეს, დასასრულისკენ შემოგთავაზებთ.
რომელი ქართული კომპანიები სარგებლობს ამ სქემების მუშაობით?
ამ სტატიაზე მუშაობის დროს საერთაშორისო ბაზებში 50-მდე ქართული თუ უცხოური კომპანია და ინდ. მეწარმე ვიპოვეთ, რომელთაც საქართველოდან რუსეთში სატვირთო მანქანები სხვადასხვა სქემით გაჰყავთ.
ამ 50-დან ყველასგან გამორჩეული და მასშტაბური შპს “ენტერფრაისის” ამბავია. ამ კომპანიამ 2023 წელს რუსეთში გერმანული წარმოების MAN-ის 33 სატვირთო ავტომობილი ჩაიყვანა – ჯამში, 4 მილიონი დოლარზე მეტის ღირებულების.
ImportGenius, ExportGenius-სა და SAYARI-ის ბაზების შესწავლისას, ვიპოვეთ რომ “ენტერფრაისს” ამ მანქანების რუსეთში ჩაყვანა თურქულმა კომპანიებმა, LYSCHOR GUNEY ELEKTRIK TICARET LIMITED SIRKETI-მ (8 ერთეული) და EXIM TURKEY EV TEKSTIL URUNLER TICARET LIMITED SIRKETI-მ (25 ერთეული) დაუკვეთა. მიმღები რუსული კომპანია ООО ЛАКОР იყო.
სატვირთოები გერმანიიდან საქართველოში ჩამოიყვანეს, შემდეგ აზერბაიჯანში წაიყვანეს, აზერბაიჯანიდან ტვირთი დაღესტანში (რუსეთში) ჩავიდა, დაღესტნიდან კი საბოლოოდ სანქტ-პეტერბურგში აღმოჩნდა. ამ სქემაში დაწყების წერტილიდან, ჩაბარებამდე მიმწოდებელი შპს “ენტერფრაისი” იყო.
- LYSCHOR GUNEY ELEKTRIK TICARET LIMITED SIRKETI 2022 წლის ივნისში ტრაბზონში დაარსდა. მისი დამფუძნებელი ისრაელის მოქალაქე ალექსეი სმოლიანოვი იყო. 2024 წლის მაისიდან კომპანიის მფლობელი რამადან ფაიზილ ქურთი გახდა, რომელმაც კომპანია 500 000 ლირად ანუ, დაახლოებით, 40 000 ლარად იყიდა. კომპანიის საქმიანობაა ნებისმიერი ტიპის ელექტრონული და მექანიკური მასალების იმპორტ-ექსპორტი.
- EXIM TURKEY EV TEKSTIL URUNLER TICARET LIMITED SIRKETI 2023 წლის 20 იანვარს სტამბულში დარეგისტრირდა. მისი მფლობელი რუსეთის მოქალაქე სერგეი მელნიჩენკოა. კომპანიას საქმიანობად საყოფაცხოვრებო ტექსტილის პროდუქტების ექსპორტ-იმპორტი ჰქონდა მითითებული, თუმცა რეალურად მრავალპროფილური კომპანიაა, რომელიც აქტიურად მონაწილეობს საერთაშორისო ვაჭრობაში, უფრო ზუსტად რუსეთთან ვაჭრობაში.
- ООО ЛАКОР 2010 წელს სანქტ-პეტერბურგში რეგისტრირებული რუსული საბროკერო და ლოჯისტიკური კომპანიაა. მისი მფლობელები რუსეთის მოქალაქეები დმიტრი მაიოროვი, იური კოვალევი და ვლადიმერ ლემიშკო არიან.
“ენტერფრაისის” მიერ რუსეთში ჩაყვანილი ამ მანქანების შესახებ წერია ნორვეგიული ანალიტიკური კომპანიის, Corisk-ის კვლევაშიც. მათ 2022-2024 წლებში საქართველოდან რუსეთში უცხოური და სანქცირებული ტვირთის ექსპორტი შეისწავლეს.
შპს “ენტერფრაისი” 2019 წლის 10 აპრილს საქართველოში დარეგისტრირდა. მისი წილების 90%-ს ლია წაქაძე ფლობს, 5-5%-ს კი პეტრე წაქაძე და შოთა მშვილდაძე ინაწილებენ. ლია წაქაძე “თეგეტა ჰოლდინგის” მფლობელის, თემურ კოხოძის ცოლია. პეტრე კი ლიას ძმისშვილი და “თეგეტა ჰოლდინგის” მსუბუქი ავტომობილების მიმართულების მთავარი ოფიცერია. მის ფეისბუქის ანგარიშს თუ დავუჯერებთ, “პორშეს” და “მაზდას” ცენტრების დირექტორიცაა. შოთა მშვილდაძე კი 2021 წლიდან “თეგეტას” კორპორატიული გაყიდვების მენეჯერად დაინიშნა (ახლაც ამ პოზიციაზეა თუ არა, არ იძებნება).
კომპანიის ყველა მეწილე “თეგეტა ჰოლდინგთან” მჭიდრო კავშირშია. “თეგეტა” კი 2006 წლიდან საქართველოში გერმანული MAN-ის ოფიციალური დილერია. “ენტერფრაისის” საქმიანობის სფერო ახალი და მეორადი ავტომანქანების იმპორტ-ექსპორტია.
კომპანიის დირექტორს, თამარ გელიშვილს დავურეკეთ და ვკითხეთ, რატომ ეხმარება “ენტერფრაისი” რუსეთს სანქცირებული ტვირთის მიღებაში.
“თქვენ რატომ უნდა გიპასუხოთ რამეზე, თუ მონაწილეობს, რა ვიცი… არ მონაწილეობს, მაგრამ თქვენ რატომ უნდა გიპასუხოთ […] ჩვენ არ ჩაგვყავს არსად. ანუ ვყიდით და მერე გადამყიდველს სად მიჰყავს, უკვე აღარ ვიცით… მერე რა მოხდა, რა გზას დაადგა, არ ვიცი,” – გვითხრა გელიშვილმა. ისიც დააყოლა, უფრო მნიშვნელოვან საქმეს ვაკეთებ, ვიდრე ამ საქმის მოკვლევაა და აღარ მცალიაო.
არაერთხელ დავურეკეთ “თეგეტა მოტორსის” პიარს, რომელმაც არ გვიპასუხა. ამის შემდეგ დავრეკეთ ცხელ ხაზზე, სადაც ავუხსენით, რომ ვაკეთებდით საგამოძიებო მასალას და გვჭირდებოდა ინტერვიუს ჩაწერა მათ წარმომადგენელთან. ინფორმაცია რამდენჯერმე დააზუსტეს, ჩაინიშნეს ჟურნალისტის ნომერი და დაგვპირდნენ, შესაბამისი დეპარტამენტი დაგიკავშირდებოდათო.
ასევე გვთხოვეს, მეილზე მიგვეწერა, რას ეხებოდა თემა და ინტერვიუ რომ გვინდოდა. ყველაფერი მათი მოთხოვნის მიხედვით გავაკეთეთ, თუმცა პასუხი მაინც არ მიგვიღია. სტატიის გამოქვეყნებამდე, გვსურდა თავი კიდევ ერთხელ შეგვეხსენებინა, თუმცა ცხელ ხაზზე გვითხრეს – თქვენი ნომერი გადაცემულია და საჭიროების შემთხვევაში პრესსამსახური თავად დაგიკავშირდებათო. ზარს უშედეგოდ ველოდეთ.
დავუკავშირდით გერმანულ MAN-საც. მათ ვკითხეთ, რა იცოდნენ რუსეთში ექსპორტირებული მათი ტრაილერების შესახებ. ათდღიანი ლოდინის მიუხედავად, მათგან პასუხი არ მიგვიღია. MAN-ისგან მეილზე პასუხები რომ ვერ მივიღეთ, სოციალურ ქსელში მივწერეთ. 28 მაისს მოგვწერეს, რომ გერმანიაში დღესასწაულის გამო დასვენებებია და დროული პასუხი შეფერხდებაო. პასუხის მიღების შემთხვევაში, ტექსტს განვაახლებთ.
ბარემ, აქვე გეტყვით, რა გვიპასუხეს სატვირთო ავტომობილების სხვა მწარმოებლებმაც. ჩვენ ყველა იმ კომპანიას მივწერეთ, რომელთა მანქანები სანქცირებულია, მაგრამ სხვადასხვა სქემით რუსეთში მაინც ხვდება.
VOLVO-მ 23 მაისს გვიპასუხა: “როცა სანქციები ამოქმედდა, ჩვენ შევწყვიტეთ ახალი პროდუქციისა და სერვისების გაყიდვები რუსეთში. 2023 წლის აგვისტოში კი დავთმეთ ბიზნესის დარჩენილი ნაწილებიც. ჩვენს გაყიდვების ხელშეკრულებებში მკაცრად აკრძალულია როგორც პირდაპირი, ისე არაპირდაპირი გაყიდვები რუსეთში. თუ აღმოვაჩენთ მტკიცებულებას, რომ კლიენტი არღვევს ამ პირობებს, ვიღებთ შესაბამის ზომებს — მათ შორის, ვწყვეტთ მათთან თანამშრომლობას”.
ამ წერილის შემდეგ, ჩვენ VOLVO-ს მივაწოდეთ ჩვენ მიერ ნაპოვნი იმ სამი მანქანის VIN კოდები (მანქანის უნიკალური ნომერი), რომელიც საქართველოს გავლით რუსეთში ჩავიდა. ამაზე გვიპასუხეს, რომ მათ ჩანაწერებში ეს მანქანები ასახულია, როგორც ევროპასა და ცენტრალურ აზიაში მოქმედ პარტნიორებთან გაყიდული. “ჩვენ კონკრეტული გაყიდვების დეტალებზე კომენტარს არ ვაკეთებთ. თუმცა, შეგვიძლია დავადასტუროთ, რომ არ გვქონია ინფორმაცია, თუ ეს მანქანები რუსეთში ან ბელარუსში მოხვდებოდა. ჩვენ არ ვუჭერთ მხარს არავითარ სქემას, რომელიც ამ შეზღუდვების გვერდის ავლას ისახავს მიზნად.”
MERCEDES-მა, რომელიც Daimler Truck-ის შემადგენლობაშია, ჩვენს კითხვებს 26 მაისს უპასუხა. მათაც გვითხრეს, რომ ომის დაწყებისთანავე სრულად შეწყვიტეს საქმიანობა რუსეთში და რუსეთთან დაკავშირებული ყველა ოპერაცია შეაჩერეს. რუსეთიდან გაიწვიეს ყველა მათი თანამშრომელი.
“Daimler Truck-მა ჯგუფის ფარგლებში გაატარა მთელი რიგი ზომები, რათა თავიდან აიცილოს სატვირთო ავტომობილებისა და მათი ნაწილების უკანონო ექსპორტი რუსეთში. კომპანია მუდმივად ამოწმებს, საჭირო არის თუ არა დამატებითი ზომების მიღება. ასევე, არაერთხელ აცნობა თავის პარტნიორებს, რომ მისი პროდუქციის რუსეთში მიწოდება მიუღებელია და პოტენციური დარღვევის შემთხვევაში მიიღებს შესაბამის ზომებს. გთხოვთ გაითვალისწინოთ, რომ ამ საკითხზე დამატებით კომენტარს არ ვაკეთებთ.”
შვედურ SCANIA-ს ჩვენ შეკითხვებზე, ჯერჯერობით, არ უპასუხია.
ავტონაწილები ხილ-ბოსტნეულის საფარქვეშ რუსეთში
შპს “უნიონ ექსპორტ 2024” სიღნაღში 2024 წლის 27 მაისს შეიქმნა. ორ კვირაში, რუსეთში თავისი წარმოებული “ხილ-ბოსტნის” ექსპორტი დაიწყო. ალბათ, გაგიჩნდებათ კითხვა, მაშინ რა ესაქმება ამ კომპანიას ჩვენს გამოძიებაში?
საქმე ისაა, რომ ამ კომპანიამ 2024 წელს რუსეთში ჩაიტანა 246 425 დოლარის ღირებულების სატვირთო ავტომობილების ნაწილები. ეს ტვირთი 2023 წლიდან სანქცირებულია.
ჩვენ საბაჟოს თუ ვკითხავთ, სიღნაღში დაფუძნებულ კომპანიას საქართველოდან რუსეთში ვაშლი, ყურძენი, ციტრუსი და კარტოფილი გააქვს. თუმცა, რუსეთის საბაჟო სამსახურის მიერ საერთაშორისო ბაზებისთვის მიწოდებულ დეკლარაციებში წერია, რომ შპს “უნიონ ექსპორტ 2024”-მა 2024 წლის ნოემბერში რუსეთში ხილთან ერთად ავტომობილების ნაწილებიც შეიტანა.
“უნიონ ექსპორტ 2024” რუსეთში ხილსა და ბოსტნეულს ხშირად ეზიდება. 2024 წლის ივნისი-დეკემბრის პერიოდში მან რუსეთში, ტვირთი, მინიმუმ, 2000-ჯერ ჩაიტანა ან გაგზავნა. უმეტეს შემთხვევაში ტვირთიც და მისთვის მინიჭებული კოდიც ერთმანეთს ემთხვეოდა, თუმცა, იყო მინიმუმ 23 შემთხვევა, როდესაც ხილ-ბოსტნის კოდის ქვეშ ავტომობილებისა და მძიმე ტექნიკის ნაწილები იმალებოდა.
ExportGenius-ის ბაზაში ატვირთული საბაჟო დეკლარაციის მიხედვით, “უნიონ ექსპორტ 2024”-ის მიერ რუსეთში ჩატანილი ავტონაწილების მიმღები რუსული კომპანიები MAXIMA LLC, LAZUR LLC და AGRINOVA LLC იყვნენ. ამ სამი კომპანიიდან, MAXIMA LLC-მა ყველაზე ხშირად მიიღო “ხილ-ბოსტნეულად” რეგისტრირებული მძიმე ტექნიკისა და ავტომობილების ნაწილები, ჯამში 196 123 დოლარის. ამ რუსული კომპანიის ოფიციალური საქმიანობა კი საავტომობილო ნაწილებით საბითუმო და საცალო ვაჭრობაა.
“უნიონ ექსპორტ 2024”-ის მფლობელი და დირექტორი 55 წლის ბესიკ სიყმაშვილია, რომელიც კიდევ ორ კომპანიას ფლობს. ყველა მისი ბიზნესის ძირითადი საქმიანობა საკვები პროდუქტებით და ხილ-ბოსტნით ვაჭრობაა.
ჩვენ ბესიკ სიყმაშვილსაც დავუკავშირდით, ვკითხეთ როგორ მოხდა, რომ ხილ-ბოსტნის ექსპორტიორი კომპანია რუსეთში სანქცირებულ ავტონაწილებსაც გზავნის. სიყმაშვილმა თავიდან გვითხრა, გავარკვევ რა მოხდა, ოთხი მინდობილი პირი მყავსო, ექსპორტს ისინიც ეწევიანო და ტვირთის შესახებ დეტალური ინფორმაციის გაგზავნა გვთხოვა. მოგვიანებით კი გვითხრა, რომ ვერაფერი გაარკვია, რადგან ჩვენ მიერ მიწოდებული ინფორმაცია ტვირთის წონის შესახებ არ ემთხვევა მის ბუღალტერიაში და ქართულ საბაჟო დეკლარაციებში მითითებულ რიცხვებს.
ჩვენ სიყმაშვილს ვთხოვეთ, გამოეგზავნა ქართული საბაჟო დეკლარაციები, თუმცა, მისგან ეს ინფორმაცია არ მიგვიღია. სიყმაშვილი სატელეფონო ინტერვიუსას კატეგორიულად უარყოფდა რუსეთში ავტონაწილების გაგზავნის ფაქტს, თუმცა ასეთი ფრაზაც ახსენა: “შეიძლება, ნეიტრალურ ზონაში მძღოლმა “იჩალიჩა” რამე”.
“არ დაზარალდება ჩემი კომპანიის სახელი, აქედან ყველაფერი სწორად არის წასული, გენაცვალე და იქეთ სად რა მოხდა რუსეთში, მე მაგის პასუხისმგებელი როგორ გავხდები?” – კითხვა დაგვიბრუნა სიყმაშვილმა. ვთხოვეთ მინდობილი პირები დაესახელებინა, ვინც მისი კომპანიით ექსპორტს ეწევიან, თუმცა ამაზე არ დაგვთანხმდა.
სიყმაშვილთან კომუნიკაციის პროცესში ვფიქრობდით, დაგვეტოვებინა ეს ამბავი ამ სტატიაში თუ წაგვეშალა. მაგრამ რადგან სიყმაშვილისგან საერთაშორისო ბაზებში მოცემული ცნობების საწინააღმდეგო მტკიცებულებები არ მიგვიღია, ამიტომ ამ ამბავს ახლა თქვენც კითხულობთ.
რა არის გამოსავალი?
შემოსავლების სამსახურს ვკითხეთ, რამდენმა ახალმა ტრანზიტულმა სატვირთო მანქანამ გადაკვეთა ლარსის საზღვარი ომის შემდეგ. მათგან პასუხს ჯერ ისევ ველოდებით. წესით, საქართველოს საბაჟო სამსახური უნდა ხედავდეს, როგორ მოიმატა საქართველოდან რუსეთში მიმავალმა ტრანზიტულნომრიანმა სატვირთოების რაოდენობამ. გზებზე მოძრავი ადამიანებისთვის ეს თვალსაჩინოა ხოლმე.
შემოსავლების სამსახურს ვკითხეთ ისიც, იციან თუ არა ამ სტატიაში მოთხრობილ კონკრეტულ შემთხვევებზე და რას უპირებენ იმ ხვრელებს, რომელიც კერძო ინდივიდებისა და კომპანიების მიერ აქტიურად გამოიყენება. მივაწოდეთ კონკრეტული ავტომობილების უნიკალური ნომრებიც, მათგან პასუხი არც ამ კითხვებზე მიგვიღია.
ალტერნატივად გთავაზობთ რამდენიმე ნაბიჯს, რომლის გადადგმაც შემოსავლების სამსახურ ამ სქემების საწინააღმდეგოდ შეუძლია. ინფორმაცია ეფუძნება ლიეტუვას გამოცდილებას:
- გამოიძიოს და გამოავლინოს ის კომპანიები თუ ფიზიკური პირები, რომლებიც არაკეთილსინდისიერ სქემებში მონაწილეობენ;
- შემოიღოს მკაცრი რეგულაციები, რომელიც დაავალდებულებს ექსპორტიორებს, ჰქონდეთ ინფორმაცია ტვირთის საბოლოო მფლობელებზე და დეტალები საბაჟოს წარუდგინონ;
- გამოძიების დასრულებამდე შეუზღუდონ ექსპორტის შესაძლებლობა იმ იურიდიულ პირებს, რომლებიც მესამე ქვეყნების გავლით სანქცირებულ ტექნიკას რუსეთს აწვდიან;
- სანქცირებული ტექნიკის ცენტრალური აზიის ქვეყნებში გაყვანისთვის საჭირო გახდეს დამატებითი დოკუმენტი, რომელიც ავალდებულებს მყიდველს, რომ არ გადაყიდოს ტექნიკა საერთაშორისო სანქციების დაცვის გარეშე;
- დროდადრო თვალი გადაავლონ საერთაშორისო ვაჭრობის ბაზებს და ასე მაინც მიხვდებიან, რეალურად სად მიდის ვითომდა, მაგალითად, ყირგიზეთში წასული სანქცირებული ტვირთი.
საერთაშორისო ბაზებიდან ნედლი მონაცემების ნაწილი მოპოვებულია OCCRP ID-ის და Erlend Bjørtvedt-ის მიერ. ის ნორვეგიული ანალიტიკური კომპანია Corisk-ის დამფუძნებელია.
სტატიაზე მუშაობდნენ:
ჟურნალისტები: ია ასათიანი, აიდან იუსიფი, მარიამ კაჭკაჭაშვილი.
გრაფიკული დიზაინერი: ნინო გაგუა. რედაქტორი: ნინო ბაქრაძე.
მასალაში გამოყენებული წყაროები
