ავტორები: ლანა როყვა და ქრისტინა კვაჭანტირაძე
7 ნოემბერს, ზუგდიდში მშენებარე სტადიონის განათების მრავალტონიანი კონსტრუქცია წაიქცა და ქვეშ ავტომობილები მოიყოლა. ადამიანები გადარჩნენ, რადგან მანქანებში არ ისხდნენ ან მიმდებარე ტერიტორიაზე არ იმყოფებოდნენ.
ეს სტადიონი მეექვსე წელია შენდება და მასზე 14 მილიონამდე ლარი უკვე დაიხარჯა. თუმცა, სამუშაოები არ დასრულებულა, პროექტი არ გახსნილა და აქ არც ფეხბურთელებს უთამაშიათ. გაფლანგული მილიონების გამოც, რასაკვირველია, არავინ დასჯილა.
მოედანი ზუგდიდის გარეუბანში, მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორიის შუაგულში დგას. წესით, ის დიდი ხანია, უეფას (ევროპული ფეხბურთის ასოციაციების კავშირის)სტანდარტებს უნდა აკმაყოფილებდეს, მაგრამ იქ მისულებს მხოლოდ ჩამოშლილი ბათქაში, ნაგვით სავსე ტერიტორია, ავარიული კედლები, ანტისანიტარია, აჭრილი ბადეები და მინდვრის გამხმარი საფარი დაგვხვდა.
ტრიბუნები ისე დაჟანგდა, რომ მასზე გულშემატკივარი არასდროს მჯდარა, არც მოედნის ბუნებრივ საფარზე გაგორებულა ბურთი.
ადგილობრივი ფეხბურთელები, რომლებსაც, ჩანაფიქრში, უეფას მესამე კატეგორიის მოედანზე უნდა ეთამაშათ, ახლა კილომეტრების დაშორებით, მეზობელ სოფლებში ვარჯიშობენ და განმუხურის საფეხბურთო სტადიონზე მართავენ მატჩებს.
ზუგდიდელები იხსენებენ, რომ მოედნის ადგილას ადრე გამწვანებული სივრცე იყო. ძველებურ, ბუნებრივ მინდორზე ბავშვები თამაშობდნენ. შემდეგ ხეები მოჭრეს და მწვანე სივრცე არ დატოვეს.
„საძროხედაა გადაქცეული. ადრე მინდორი მაინც გვქონდა,“ – ადგილობრივი რევაზ შურღაია ასე სტადიონის 20-მილიონიან პროექტს აღწერს. იგი იქვე მდებარე სპეციალისტების ქუჩაზე 50 წელზე მეტია, ცხოვრობს და ზუგდიდის ვერაშენებულ საფეხბურთო მოედანსაც ყოველდღე ხედავს.
მიმდებარე ქუჩების მცხოვრებლები ამბობენ, რომ აქ მოსახლეობა სტადიონის მშენებლობისას ასფალტის დაგებითა და სანიაღვრე სისტემის მოწყობით დაითანხმეს, თუმცა შემდეგ სანიაღვრე არხები ისე უხარისხოდ გაკეთდა, რომ ახლა მოედნიდან წამოსული წყლით სახლები ეტბორებათ.
“ჩვენ სარდაფები გვაქვს, სადაც არასდროს შედიოდა წყალი, ახლა შედის. მუხლებამდე წყალი იყო, ჩემი ქილები დაცურავდა,” – გვიყვება ნატო კამუკია.
როგორ დაიწყო ზუგდიდის სტადიონის მშენებლობა
მოედნის მშენებლობა თავდაპირველად ზუგდიდის მერიის ბიუჯეტიდან დაფინანსდა. ადგილობრივმა მთავრობამ სტადიონის პროექტი და ხარჯთაღრიცხვა შპს “თბილქალაქპროექტს” 120,000 ლარად მოამზადებინა. ამის შემდეგ, 2015 წლის ოქტომბერში მერიამ უეფას მესამე კატეგორიის მოედნის მშენებლობაზე ტენდერი გამოაცხადა და მასში შპს “დაგმა” გაიმარჯვა. კომპანიას ბიუჯეტიდან 9.7 მილიონი ლარი გადაუხადეს.
შპს “დაგს” უნდა აეშენებინა ძირითადი და სათადარიგო მოედნები, მოეწყო გადახურული ტრიბუნები, მაყურებელთა 10 შესასვლელი, სახანძრო და სასწრაფო დახმარების მანქანების მისასვლელები, ავტობუსების პარკინგი გუნდების, ქომაგებისა და ტელევიზიებისთვის, ასევე – პარკინგი VIP მაყურებელთათვის.
აქვე უნდა განთავსებულიყო სალაროებიც; ტრიბუნების ქვეშ უნდა განლაგებულიყო სტანდარტების შესაბამისი ყველა სათავსი; მათ შორის, მაღაზიები, კვების ობიექტები, გუნდების და მსაჯების ოთახები, ტუალეტები, საშხაპეები და სხვ.
8-ჯერ შეცვლილი ხელშეკრულების შემდეგ “დაგმა” სამუშაოები 2017 წლის ოქტომბერში დაასრულა. მერიამ სამშენებლო სამუშაოები ჩაიბარა და კომპანიას “კუთვნილი” მილიონებიც გადაუხადა.
“Სტადიონის სამშენებლო სამუშაოთა ხარისხი, ადგილზე ვიზუალური დათვალიერებით, მასალების სერთიფიკატებზე დაყრდნობით და ფარული სამუშაოების აქტის ურთიერთშედარებით დამაკმაყოფილებელია,” – ეწერა ექსპერტიზის დასკვნაში, რომელიც “მშენ-ექსპერტმა” მოამზადა.
ამის მიუხედავად, სტადიონი ფეხბურთის ფედერაციამ არ მიიღო, რადგან უსაფრთხოების ზომები დაცული არ იყო.
მინდვრის საფარის გარშემო სარეკლამო ბანერების ნაცვლად ბეტონის კედელი იყო შემოვლებული; ფეხბურთელებს მასთან დაჯახების შემთხვევაში, შესაძლოა, სერიოზული დაზიანება მიეღოთ; ჩამოიშალა ჭერი ოთახებში; ტრიბუნები ისე იყო მოწყობილი, რომ მაყურებლების ნაწილი მოედანს სრულად ვერ ხედავდა.
Მერიის მშენებლობის ტექნიკური ზედამხედველობის სამსახურის იმდროინდელი უფროსი, თამაზ ბულია, ამას გაპარულ საპროექტო შეცდომას უწოდებდა და ამბობდა, რომ მოედნის ამ ნაწილში მაყურებლები ფეხზე დადგებოდნენ, ასე ყველაფერი გამომჩნდებოდა და ამ ნაწილში ბილეთები უფრო იაფად გაიყიდებოდა.
“ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” წევრმა, ანი წითლიძემ, რომელიც მაშინ ზუგდიდის საკრებულოს წევრი და პარტიის ადგილობრივი ოფისის ხელმძღვანელი იყო, საქმის გამოძიების თხოვნით პროკურატურას მიმართა, თუმცა მისივე თქმით, პასუხი არავის უგია.
პროკურატურას დავუკავშირდით, გვითხრეს ამ ამბავზე წერილი მიგვეწერა. “აი,ფაქტი” ამ ამბავს ოფიციალური განცხადებით მოიკითხავს და პასუხს დაელოდება.
“ეს რომ გამოიძიონ, მაშინ უნდა დაიჭირონ და პასუხისგებაში მისცენ ყოფილი მერი, რომელიც დღეს არის “ქართული ოცნების” ფრაქციის თავმჯდომარე, ირაკლი გოგოხია. მათ შორის, პასუხისგებაში უნდა მიეცეს დღევანდელი მერი, წოწერია, რომელიც წარმოადგენდა მაშინ ზუგდიდის საკრებულოს. იმდენი ვიღაც უნდა დაიჭირონ, იციან, რომ მათთვის ეს არის პოლიტიკური სკანდალი, ამიტომაც მივიღეთ ეს მდგომარეობა,” – ამბობს წითლიძე.
საპროექტო თუ სამშენებლო შეცდომა
კომპანიის – “ლიტომის წარმომადგენლობა საქართველოში,” დირექტორი, რომელიც სტადიონის მშენებლობაზე გამოცხადებულ ტენდერში “დაგის” ერთადერთი კონკურენტი იყო, დაგეგმარებაში არსებულ ხარვეზებზე შესყიდვის გამოცხადების პირველივე დღეებში წერდა.
“ჩვენ მიგვაჩნია, რომ არ არის სწორად დაგეგმარებული…შესაძლებელია თუ არა, კომპანიამ თავისით გადაანაწილოს ეტაპების მიხედვით სხვადასხვა სამუშაოები?” – კითხულობდა კომპანიის წარმომადგენელი გოჩა აბაშიძე ვაჭრობის დაწყებამდე.
აქედან 7 წლის შემდეგ საპროექტო და სამშენებლო კომპანიის წარმომადგენლები მშენებლობის პირველ ეტაპზე დაშვებულ შეცდომებს ახლა ერთმანეთს აბრალებენ.
“იყო ადგილზე შეუსაბამობები, შეცდომა იყო დაშვებული მშენებლობის დროს, სარეკლამო აბრების მაგივრად მოაწყვეს ბეტონის კედლები. Ჩვენს პროექტში არ იყო ასეთი დეტალი. ტექნიკური დოკუმენტაცია გადავეცით დამკვეთს, მერე ჩვენთან კომუნიკაცია არც ჰქონიათ,” – გვეუბნება “თბილქალაქპროექტის” დირექტორი, ლევან ხუხაშვილი. სწორედ მისმა კომმპანიამ შექმნა მოედნის მშენებლობისთვის საჭირო საპროექტო დოკუმენტაცია.
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის მერიამ გამოთხოვილ საჯარო ინფორმაციაზე პასუხად მოგვწერა, რომ მშენებლობის პირველ ეტაპთან დაკავშირებული საპროექტო დოკუმენტები მათთან აღარ ინახება, რადგან 2019 წელს, მომართვის საფუძველზე, მუნიციპალური განვითარების ფონდს გადასცეს.
მერიასთან პრობლემებს უარყოფს სამშენებლო კომპანია “დაგიც.” კომპანიის მთავარი ინჟინერი, დავით ხმალაძე “აი, ფაქტთან” საუბარში ამბობს, რომ ზუგდიდის მერიას ხელშეკრულების შეუსრულებელ პუნქტებზე უკმაყოფილება არასდროს გამოუთქვამს. არადა, მისი თქმით, მერიის ინსპექციის ჯგუფიდან “ყოველდღიური მონიტორინგი იყო და იქ იყვნენ”.
ხმალაძის თქმით, მერიასა და კომპანიას შორის გაფორმებული ხელშეკრულება არ ითვალისწინებდა სტადიონის სრულად მოწყობას. “ზუსტად ვიცი, რომ არ იყო სტადიონი დასრულებული და არც უნდა ყოფილიყო. დასრულებული სტადიონები, თუნდაც, მაგ ტევადობის რამდენი ჯდება? დაახლოებით ათი მაგდენი უნდა, რასაც თქვენ მელაპარაკებით,” – გვეუბნება ხმალაძე.
ზუგდიდის მაშინდელი მერი, ირაკლი გოგოხიაც, შეეცადა ჩვენს მოტყუებას და გვითხრა, რომ მისი მერობის დროს მოედნის მშენებლობის მხოლოდ პირველი ეტაპი ჩაიბარეს და სამუშაოები იდეალურად იყო შესრულებული:
“მინდვრის საფარი როცა ჩავიბარეთ, იყო იდეალურ მდგომარებაში. მაგას მოვლა უნდა, მორწყვა უნდა, სასუქი და გაკრეჭა. იქ არაფერი დარღვევა არ იყო პროექტის მიხედვით. მეტია დახარჯული, ვიდრე პროექტში იყო გათვალისწინებული პირველ ეტაპზე. Სხვა დანარჩენი, განათებები, მეორე დამხმარე სტადიონი, გასახდელები, ყველაფერი უნდა გამოცხადებულიყო მეორე ეტაპზე. მეორე ეტაპზე ჰკითხეთ, ვინც გამოაცხადა, მაგას.”
იმას, რასაც გოგოხია და ხმალაძე ამბობენ, არ ადასტურებს სატენდერო დოკუმენტაცია, საიდანაც ჩანს, რომ მშენებლობა მართლაც 3 ეტაპადაა დაყოფილი, თუმცა ყველა მათგანი 2017 წლის 30 სექტემბრამდე უნდა დასრულებულიყო. სატენდერო დოკუმენტაციაში წერია, რომ მერიამ შპს “დაგს” დაუკვეთა ისეთი სამუშაოებიც, როგორებიცაა საინფორმაციო ტაბლოს მოწყობა, განათება, ბალახის საფარი. ყველა მათგანი, წესით, სწორედ დასრულებულ მოედანზე უნდა განთავსდეს, ხოლო თუ მოედნის დასრულება დაგეგმილი არ იყო, გაურკვეველია მოთხოვნებში მათი საჭიროება.
გოგოხია ახლა ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს ფრაქცია “ქართული ოცნების” თავმჯდომარეა. Მან, როგორც ქალაქის მერმა, ბოლო დეკლარაცია 2017 წლის 25 სექტემბერს ჩააბარა. აქედან ხუთ დღეში მოედანი უკვე სრულად უნდა ყოფილიყო აშენებული და დასრულებულიყო მისი კეთილმოწყობის ბოლო დეტალებიც: ტაბლოს, განათების, სარწყავი სისტემების მონტაჟი და სხვ.
მშენექსპერტის დასკვნას, რომელიც 16 ოქტომბერსაა გაცემული, არ ახლავს ფოტოები. მასში მხოლოდ ის წერია, რომ შესრულებული სამუშაოების ხარისხი დამაკმაყოფილებელია. ამიტომაც “აი, ფაქტმა” ზუგდიდის მერიისგან “დაგის” მიერ მოედანზე შესრულებული სამუშაოების ამსახველი ბოლო ინსპექტირების ფოტომასალა გამოითხოვა, სადაც გამოჩნდებოდა, რა მდგომარეობაში ჩაბარდა მოედანი მუნიციპალიტეტს ხელშეკრულებით დათქმულ დროს.
24 აგვისტოს, ანუ მიღება-ჩაბარების აქტის გაფორმებამდე ორი თვით ადრე, გადაღებულ ფოტომასალაში კარგად ჩანს, რომ მოედანი დასრულებული არ იყო. ეს ფოტოები ბოლო ინსპექტირების ნაწილია. Მათზე ვხედავთ, რომ მოედნის გარშემო შეცდომით შემოვლებულია და ტრიბუნებს შორის ამოყვანილია ბეტონის კედლები, სანახევროდ დაგებულია მინდვრის საფარი და მისი სარწყავი სისტემა. ტაბლოს, განათების სისტემისა და კეთილმოწყობის სხვა დეტალების პოვნა ჩვენ ვერც ამ ფოტოებზე შევძელით. Მოედანზე იგივე სიტუცია ვნახეთ საკუთარი თვალითაც.
სტადიონის მოწყობის მეორე მცდელობა
2019 წელს საფეხბურთო მოედნის მშენებლობის საქმეში მუნიციპალური განვითარების ფონდი ერთვება და ტენდერს აცხადებს. მშენებლობას ახალი კომპანია “მაქრო ქონსთრაქშენი” ძველი პროექტით აგრძელებს და ამაში 4.3 მილიონი ლარი უნდა მიიღოს.
ის იწყებს, მათ შორის, იმ სამუშაოებს, რომელიც შპს “დაგს,” წესით, უკვე დასრულებული უნდა ჰქონოდა. Მაგალითად, ახალ კომპანიას დაევალა ძირითად მოედანზე არსებული ბალახის საფარის დემონტაჟი და ახლის მონტაჟი; ტრიბუნების გადახურვა, სათადარიგო სტადიონზე 1,200 მაყურებელზე გათვლილი ტრიბუნის და ხელოვნურსაფარიანი მოედნის მოწყობა თავისი სარწყავი და სადრენაჟე სისტემით.
ადგილზე მხოლოდ მოუვლელობით გამხმარი და დაბინძურებული ბალახის საფარი დაგვხვდა. არსად ჩანს ტრიბუნების გადახურვა, არც ხელოვნურსაფარიანი მოედანი, ბუნებრივია – არც მისი სარწყავი და სადრენაჟე სისტემა.
“ქონსთრაქშენმა” ხელშეკრულების პირობები ხუთჯერ შეცვალა. ჯერ ღირებულება 6 მილიონით გააიაფა, შემდეგ 381 ათასით გაზარდა, სამჯერ გადაწია დასრულების ვადებიც. სტადიონი, რომელიც თავდაპირველი ხელშეკრულების მიხედვით 2020 წლის 8 აგვისტოს უნდა დასრულებულიყო, დღემდე არ არის ჩაბარებული.
ახლა სამუშაოების შესრულების ბოლო ვადად 2022 წლის 30 ოქტომბერია განსაზღვრული, თუმცა ადგილობრივები ვერც იხსენებენ, როდის ნახეს ბოლოს აქ მუშა.
“არც ერთი კაცი დამინახავს, ამ მოედანზე რომ მუშაობდეს ისეთი,”- გვეუბნება მიმდებარედ, პავლოვის ქუჩაზე მცხოვრები ნანული შონია.
“მაქრო ქონსთრაქშენის” ტექნიკური განყოფილების ინჟინერი, მიხეილ შავდათუაშვილი ამბობს, რომ მშენებლობის პროცესი მგფ-მა, ანუ დამკვეთმა, შეაჩერა: “არ ვმუშაობთ იმიტომ, რომ კიდევ უნდა ჩატარდეს სხვა სამუშაოები, რომლებიც არ იყო გათვალისწინებული ხარჯთაღრიცხვაში. როცა გასწორდება ეს სიტუაცია, რასაც გვეტყვიან, იმას გავაკეთებთ.”
შეკითხვაზე, თუ რა გააკეთეს იმ თანხით, რომელიც უკვე აიღეს, ანუ ხელშეკრულების 90% (3.8 მლნ ლარზე მეტი), შავდათუაშვილი ასე გვპასუხობს: “ჩემი კომპანიის ფული რომ იყოს ჩადებული და ჩემი კომპანია აშენებდეს, გეტყოდით ყველაფერს. მაგრამ ახლა რასაც მეტყვის სახელმწიფო, იმას ვაკეთებ. Მეტყვის გაჩერდი, გავჩერდები… რა ფულიც მოგვცეს, ის გავაკეთეთ”.
რამდენად ეყოფა თანხის დარჩენილი 10% მოედანზე არსებული ვითარების გამოსწორებას და საბოლოოდ დასრულებას, მისი პროგნოზი პესიმისტურია: “ის არასდროს არ იქნება სტადიონი.”
მოედნის მშენებლობაში არსებული ქაოსის ილუსტრაციაა ისიც, რომ ამ გაწამაწიაში მგფ-მა მოედნის მოდიფიცირებული პროექტის მიხედვით მოწყობა გადაწყვიტა. 2021 წლის 18 იანვარს გამოცხადებულ ტენდერში შპს “კარკასმა” გაიმარჯვა. ამ კომპანიამ პროექტში ცვლილებები უნდა შეიტანოს და მოედანზე მიმდინარე სამუშაოების შესრულებაზე საავტორო ზედამხედველობა გასწიოს. შპს “კარკასს” ამ დროისთვის ბიუჯეტიდან 223,650 ლარი (სრული თანხის 90%) აქვს მიღებული.
კომპანიის მთავარი ინჟინერი იოსებ დავაძე გვეუბნება, რომ მათ საპროექტო დოკუმენტაცია უკვე მოამზადეს, მაგრამ მგფ-ს ამის მიხედვით სამუშაოების ჩასატარებლად ჯერ არავინ დაუქირავებია. არადა, პარალელურად შპს “მაქრო ქონსთრაქშენი” მოედნის კეთილმოწყობაზე უნდა მუშაობდეს. Მათი ჩასატარებელი სამუშაოები 2022 წლის ოქტომბერში უნდა დასრულებულიყო.
ზუგდიდის მერიაში დიდხნიანი ლოდინის შემდეგ პასუხისმგებელი პირების კომენტარი ვერ მოვისმინეთ. საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსმა მაგდალინა თოდუამ შეტყობინება მოგვწერა, რომ მერია კომენტარს არ გააკეთებდა. პასუხისმგებლობა მგფ-ს გადააბარა და მათთან გადაგვამისამართა.
მგფ-მა გვთხოვა, მათთვის საჯარო წერილით მიგვემართა. დაახლოებით, ერთი თვის შემდეგ, ფონდმა მოგვწერა, რომ ისინი სტადიონის სამუშაოების შესყიდვაში, ზუგდიდის მერიის თხოვნის შესაბამისად, მთავრობის განკარგულების საფუძველზე ჩაერთნენ.
თუმცა, შეკითხვაზე, რატომ ვერ შეძლეს მშენებლობის დასრულება მესამე წელია ვერც მათ, უწყებას ასეთი პასუხი აქვს: “სტადიონის მაყურებელთა ტრიბუნის რკ/ბეტონის მზიდ კონსტრუქციებზე აღმოჩენილ იქნა მცირე ბზარები, რამაც სამუშაოების დროებით შეჩერება გამოიწვია. პროექტის განსახორციელებლად საჭიროა მომზადდეს სტადიონის პირველი ნაკვეთურის დაზიანებული რკინაბეტონის ელემენტების გაძლიერების კონსტრუქციული საპროექტო-სახარჯთაღრიცხვო დოკუმენტაცია, რის საფუძველზეც შემდგომ მოხდება სამუშაოების წარმოება. აღნიშნული წარმოშობს კონტრაქტორისათვის დამატებითი ვადის მიცემისა და სამუშაოების ვადისგადაწევის აუცილებლობას, რამაც გამოიწვია საფეხბურთო სტადიონის სამუშაოების დასრულების გადავადება.“
ჩვენ მგფ-საც ვკითხეთ, როგორ მოხდა, რომ “მაქრო ქონსთრაქშენმა” უკვე მიიღო თანხის 91%, როცა სტადიონზე სამუშაოების ნახევარიც კი არ არის შესრულებული. მიუხედავად ყველაფრისა, ფონდი ირწმუნება, რომ სამუშაოთა 91% უკვე დასრულდა. ფონდი, ასევე, გვწერდა, რომ მოედანზე დასრულდა განათების სწორედ იმ ბოძების მონტაჟი, რომლებიც მოგვიანებით მოსახლეობის ავტომობილებს დაეცა.
რეალურად, არცერთმა პასუხისმგებელმა უწყებამ არ იცის, როდის განახლდება მშენებლობა ახალი პროექტით ან კიდევ რამდენი მილიონი დასჭირდება ბიუჯეტიდან ავარიული კონსტრუქციების უეფას მესამე კატეგორიის სტადიონად გადაქცევას.
