ავტორები: მანანა ღოღობერიძე და ნანუკა ბრეგაძე
ჩინეთის მთავრობამ საქართველოს ფსიქიკური ჯანმრთელობის რეფორმის მხარდასაჭერად 2014-2016 წლებში 13.7 მილიონი აშშ დოლარი გამოუყო. შეთანხმების მიხედვით, ახლა სენაკსა და თელავში ახალი ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრები უნდა გვქონდეს, თუმცა ჯერ მშენებლობაც არ დაწყებულა.
ჯანდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით, ცენტრების მშენებლობა 2016 წლის ზაფხულში უნდა დაეწყოთ და 2017 წლის პირველ კვარტალში დაესრულებინათ.
დღეს არც ჯანდაცვის სამინისტრო და არც ჩინეთის საელჩო არ გვპასუხობს, შეთანხმების შედეგად გამოყოფილი თანხა ნამდვილად ჩაირიცხა ქართული მხარის ანგარიშზე და მისი ხარჯვა დაიწყო თუ არა.
2016 წელს სენაკში ჩინელი არქიტექტორების ჯგუფი ჩამოვიდა. მათ სენაკის ფსიქონევროლოგიური დისპანსერის შენობა და ტერიტორია დაათვალიერეს. პროექტის მიხედვით, არსებული დისპანსერის რეაბილიტაცია და ახალი, თანამედროვედ აღჭურვილი, 30 საწოლზე გათვლილი სტაციონარის აშენება იგეგმებოდა. ტერიტორიაზე უნდა განთავსებულიყო ფსიქოლოგიური მომსახურების და კრიზისული ინტერვენციის განყოფილება, ოფისები და უახლესი აპარატურით აღჭურვილი სამედიცინო ოთახი. ასეთივე მრავალფუნქციური კომპლექსი უნდა აშენებულიყო თელავშიც.
სენაკის ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრის დირექტორი, ია გელოვანი პროექტის დეტალებზე და მისი დასრულების ვადებზე ინფორმაციას არ ფლობს.
“ვესწრებოდი შეხვედრებს, მაგრამ იყო ლაპარაკი ნიადაგის თვისებებზე, წყალი როგორია, ძაბვა როგორია, სამუშაო პირობები… ეს დეტალები თანხმდებოდა, სხვა არაფერი. არ ყოფილა ლაპარაკი როდის იქნებოდა ეს, როდის დაიწყებოდა და როდის დამთავრდებოდა.”
ია გელოვანის თქმით, თუ ახალი კლინიკა არ აშენდება, უფრო მეტი ძალისხმევა დასჭირდებათ, რომ არსებული შენობა თანამედროვე სტანდარტებს მოარგონ.
პროექტის ვადებზე უფრო დეტალურად სენაკის მერი გვესაუბრა. ლევან კუპრეიშვილი მშენებლობის პროცესის გაჭიანურებას კორონა ვირუსს აბრალებს. მისი თქმით, რომ არა პანდემია, ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრების მშენებლობას ამ წლის გაზაფხულზე დაიწყებდნენ:
“ალბათ, ზუსტად ერთი წელი იქნება გასული, ივნისში ჩამოვიდნენ. სპეციალისტები, საპროექტო სამსახური, არქიტექტურა, ყველა შევახვედრეთ, ყველაფერი მოეწონათ. ამის მერე წავიდნენ, პროექტი უნდა დაემუშავებინათ. ახლა კი, კორონა ვირუსის გამო შეფერხდა.”
თელავსა და სენაკში ახალი ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრების მშენებლობაზე საუბარი ჯერ კიდევ 2015 წელს დაიწყო. საქართველოს მაშინდელი პრემიერ-მინისტრის, ირაკლი ღარიბაშვილის განკარგულებით, ცენტრების მშენებლობის ტექნიკურ-ეკონომიკური შესწავლისთვის 760,000 იუნი (119 029 აშშ დოლარი) გამოიყო.
ქართული და ჩინური მხარეების ვალდებულებები:
ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრების ასაშენებლად სახელმწიფომ ჯანდაცვის სამინისტროს სენაკში 2,000 კვ.მ.-ზე მეტი, ხოლო თელავში 11,300 კვ.მ. მიწა და მასზე არსებული შენობა-ნაგებობა დროებითი სარგებლობისთვის გადასცა.
შენობების დიზაინზე ჩინურ მხარეს უნდა ეზრუნა, სამშენებლო მასალები მოეწოდებინა, ინჟინრები, ტექნიკური პერსონალი და მუშახელი გამოეგზავნა.
პროექტის მნიშვნელობა
“ფსიქიატრთა საზოგადოების” თავმჯდომარე, ეკა ჭყონია ამბობს, რომ საქართველოში ფსიქიკური ჯანდაცვის სერვისები საკმარისი არ არის. ახალი ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრები კი განსაკუთრებით საჭირო კახეთის რეგიონშია.
“კახეთში ფაქტობრივად ამბულატორიის მეტი არაფერია. იმისთვის, რომ პაციენტს ინტენსიური თერაპია ჩაუტარო, უნდა წამოიყვანო კახეთიდან თბილისში, მოათავსო დიდ ფსიქიატრიულში, მოწყვიტო ოჯახს.”
ეკა ჭყონია ჩინური ინვესტიციით ასაშენებელი პროექტების განხილვასაც ესწრებოდა და იმედი ჰქონდა, რომ 2016 წლიდან პროცესი დაიძვრებოდა, მაგრამ ასე არ მოხდა. ახლა მსგავსი დაწესებულება მხოლოდ რუსთავში გვაქვს.
ჯანდაცვის სფეროს წარმომადგენლები ამ პროექტების აუცილებლობაზე ადრეც საუბრობდნენ. გასულ წელს “ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და ნარკომანიის პრევენციის ცენტრის” ხელმძღვანელი, ლაშა კილაძე ამბობდა, რომ საქართველოს ფსიქიატრიული კლინიკების საწოლფონდი სრულად არის ათვისებული. “ამ მიმართულებით საქართველოში რეგისტრირებული საწოლფონდი 1300-მდეა. მათი ძირითადი ნაწილი უჭირავთ ქრონიკულ პაციენტებს, რომლებიც მიზეზთა გამო იმყოფებიან ამ ინსტიტუციებში, თუმცა აქტიურ სამედიცინო ინტერვენციებს არ საჭიროებენ.”
ამ პრობლემაზე 2018 წელს სახალხო დამცველიც საუბრობდა. ომბუდსმენის ანგარიშის მიხედვით, დიდ ფსიქიატრიულ დაწესებულებებში პალატები გადატვირთულია და პაციენტებს საკმარისი პირადი სივრცე არ აქვთ.
მიუხედავად ამ რეალობისა, ფსიქიკური ჯანმრთელობის ცენტრების მშენებლობაზე საუბარი მოლაპარაკებების ეტაპზევე შეწყდა. როგორც ჯანდაცვის სამინისტროში გვითხრეს, მშენებლობა არ დაწყებულა. იმავეს გვეუბნებიან თელავის მერიაშიც, რომ ჯერჯერობით არაფერი შენდება და არც სამუშაოების დაწყების თარიღის შესახებ აქვთ ინფორმაცია.
ამ თემაზე ჩვენთან დეტალურად საუბარი არც ჯანდაცვის სამინისტროში ისურვეს და არც ჩინეთის საელჩოში.
